Uğunmaq (f.): Bu fe'l, əsasən güclü bir duyğu, xüsusilə də qəfil və həddindən artıq sevinc, əyləncə və ya zarafat nəticəsində yaranan fiziki və emosional reaksiyanı ifadə edir. Yəni, güclü duyğunun təsiri ilə insanın bədəninin əzələlərinin qəfil rahatlaması, nəticədə isə bədənin hərəkətinin dəyişməsi kimi təsvir oluna bilər. Əsasən gülməklə əlaqələndirilsə də, uğunmaq, həmçinin həddindən artıq yorğunluq, zəiflik və ya başqa fiziki və ya emosional təsirlərdən də qaynaqlana bilər. Sözün əsas mənası gülməkdən yaranan hal olsa da, məcazi mənada da istifadə edilə bilər - məsələn, əzələlərdəki qəfil boşalmanın yuxuya getmək, susmağa məcbur qalmaq kimi hallarla əlaqələndirilməsi mümkündür.
Uğunmaq hərəkətinin təsviri üçün əlavə fel və sifətlərdən istifadə olunur: "uğunub qalmaq", "uğunub getmək", "uğunub yatmaq" kimi. Bu ifadələr həmin duyğunun intensivliyini və nəticəsini daha aydın göstərir. "Uğunub getdi" ifadəsi, məsələn, gülməkdən o qədər zəiflədiyini, nəzarətini itirdiyini və hərəkətsiz vəziyyətə düşdüyünü göstərir.
Etimalogiyası: Sözün etimologiyası dəqiq bilinmir, lakin türkcə köklərə istinad edə bilər. "Uğun-" morfeminin hansı kökdən törəməsi tam aydın deyil, lakin "uğunmaq" feli "uğun" (müəyyən bir daxili vəziyyət, hala düşmək) sözü ilə əlaqələndirilə bilər. Bu hal fiziki zəiflik və ya emosional sarsıntıdan sonra baş verə bilən bir hal kimi başa düşülə bilər. Daha ətraflı araşdırma tələb olunur.
İstifadə nümunələri:
- O, əyləncəli zarafatdan uğunub qaldı.
- Uşaqlar gülməkdən uğunub yata düşdülər.
- O qədər gülərək danışırdı ki, sonunda uğunub susdu.
- Yorğunluqdan uğunub divanda uzandı.
Göründüyü kimi, "uğunmaq" sadəcə gülməkdən yaranan bir vəziyyəti ifadə etmir, daha geniş mənada emosional və ya fiziki yorğunluğun, rahatlamanın və ya hətta nəzarətin itirilməsinin ifadəsidir.