Unluq sözü Azərbaycan dilində dəyirmanlarda unun toplanması və saxlanılması üçün nəzərdə tutulmuş xüsusi bir çuxuru, qabı və ya hissəni bildirir. Lüğətlərdə sadəcə "dəyirmanın un tökülən çuxur yeri" kimi tərif edilməsinə baxmayaraq, unluğun funksiyası və quruluşu daha mürəkkəbdir.
Etimoloji baxımdan "unluq" sözü "un" və "-luq" şəkilçisindən əmələ gəlmişdir. "-luq" şəkilçisi "yer", "vasitə", "hissə" kimi mənaları ifadə edir. Beləliklə, "unluq" sözü "unun olduğu yer", "unun saxlandığı yer" mənasını verir. Bu, sadəcə bir çuxur deyil, daha çox unun toplanması, saxlanması və ehtimal ki, təmizlənməsi üçün nəzərdə tutulmuş bir quruluş hissəsidir.
Dəyirmanların növündən və ölçüsündən asılı olaraq unluğun forması və ölçüsü dəyişə bilər. Bəzi dəyirmanlarda unluq dərin və geniş bir çuxur, bəzilərində isə daha kiçik və səthə yaxın bir boşluq ola bilər. Unluğun yerləşdiyi hissədə, unun daha rahat toplanması və təmizlənməsi üçün xüsusi bir mexanizm və ya səth ola bilər.
Verilən nümunə cümləsində ("Qarı unluğun dibini, yan-yörəsini silibsüpürdü, iki ovuc un yığdı") unluğun təmizlənməsinə dair bir mənzərə təsvir olunur. Bu, unluğun sadəcə unun töküldüyü bir yer deyil, həm də müntəzəm təmizlənmə tələb edən bir hissə olduğunu göstərir. Başqa cümlələrdə istifadəsinə nümunə olaraq aşağıdakıları göstərmək olar:
"Dəyirmançı unluğun dolduğunu görüb, işini dayandırdı." burada unluğun tutumu vurğulanır.
"Köhnə dəyirmanın unluğunda hələ də un qalıqları var idi." burada unluğun tarixi funksiyası əks olunur.
Beləliklə, "unluq" sözü sadə bir tərifə sığmayan, daha zəngin məna daşıyan və müxtəlif kontekstlərdə fərqli nüanslar əks etdirən bir termindir.