izahlı lüğət 0 baxış 0 reaksiya Düzəliş

Uzaq sözü Azərbaycan dilində sifət və zərf kimi işlənən, məsafə, zaman və ya mənəvi mənada uzaqlığı ifadə edən bir sözdür. Əsas mənası "məsafə etibarilə yaxın olmayan, çox aralı olan"dır və "yaxın" sözünün ziddidir. Bu mənada "uzaq yerlər", "uzaq məsafə", "uzaq ölkələr", "uzaq dağlar" kimi ifadələrdə işlənir. "Uzaq" sözü konkret məsafəni ifadə etməsə də, nisbi bir məsafə anlayışını ifadə edir; yəni "uzaq"lığı nəyin müqayisəsində başa düşmək üçün bir referent nöqtəsi tələb olunur. Məsələn, "evdən uzaq" deyəndə, ev referent nöqtəsidir və uzaqlıq bu nöqtəyə görə qiymətləndirilir.

Zərf kimi işləndikdə isə "uzaq" sözü hərəkətin, hadisənin baş vermə yerini və ya zamanını göstərir. Məsələn, "O, uzaqdan gəldi", "Uzaq illərdə baş vermiş hadisə", "Uzaqlardan səslər eşidilirdi" kimi cümlələrdə işlənməsi bunun bariz nümunəsidir. Bu cür istifadələrdə "uzaq" həm məkan, həm də zaman uzaqlığını ifadə edə bilər.

Bundan başqa, "uzaq" sözü metaforik mənada da işlənə bilər. Bu zaman mənəvi məsafəni, yaxınlığın olmamasını bildirir. Məsələn, "O, məndən uzaqlaşdı" ifadəsi fiziki məsafədən deyil, mənəvi, emosional uzaqlıqdan bəhs edir. Bu mənada "uzaqlaşmaq", "uzaq qalmaq" kimi ifadələr də istifadə edilə bilər. "Uzaq əcdadlarımız", "Uzaq keçmiş" kimi ifadələrdə zamanın uzaqlığı, əlaqənin zəifliyi və ya məlumatsızlıq nəzərdə tutulur. Beləliklə, "uzaq" sözü semantik spektrinin genişliyini nümayiş etdirir.

Etimoloji baxımdan "uzaq" sözünün mənşəyi türk dillərinə aiddir və qədim türk dillərindəki məsafə, aralıq bildirən köklərlə əlaqəlidir. Sözün kökü və fonetik inkişafı haqqında daha ətraflı məlumat tarixi dilçilik araşdırmaları nəticəsində əldə edilə bilər.

Söz-söhbət (0)

Bu haqda yaz