Üfunətlənmək felinin Azərbaycan dilindəki mənası, sadəcə "pis iy, pis qoxu vermək; iylənmək" kimi qısa bir şəkildə ifadə edilməkdən daha geniş və dəqiq izah tələb edir. Lüğətlərdəki bu qısa ifadə, sözün əhatə etdiyi bütün mənaları tam əks etdirmir.
Üfunətlənmək, əsasən üzvi maddələrin çürüməsi, bakteriyaların təsiri ilə parçalanması nəticəsində meydana gələn xoşagəlməz qoxunun yayılması deməkdir. Bu proses, yalnız qoxunun özü ilə məhdudlaşmır; həmçinin maddənin rənginin, toxumasının dəyişməsi, mayeləşməsi və s. kimi fiziki dəyişiklikləri də əhatə edir. Beləliklə, üfunətlənmək, yalnız bir qoxu fenomeni deyil, bir çürümə, parçalanma prosesinin nəticəsidir.
Sözün etimologiyasına nəzər salsaq, "üfunət" kökündən törədiyini görərik. "Üfunət" sözü də öz növbəsində, çürümə, parçalanma mənasını verir. Beləliklə, "üfunətlənmək" feli, bu prosesin aktiv şəkildə baş verməsini ifadə edir. Bu proses, bitki, heyvan və ya digər üzvi maddələrə aid ola bilər.
Cümlə içində istifadəsi müxtəlif ola bilər:
- Ət günəş altında qalıb üfunətlənib. (Burada üfunətlənmək, ətin çürüməsi və pis qoxu yayması mənasında işlənir.)
- Yağışdan sonra qırılmış ağac gövdəsi sürətlə üfunətlənir. (Bu cümlədə üfunətlənmək, ağacın çürümə prosesini bildirir.)
- Otaqda uzun müddət qalmış meyvələr üfunətlənmişdi. (Burada üfunətlənmənin nəticəsi olaraq pis qoxu və çürümə prosesi vurğulanır.)
Ümumiyyətlə, "üfunətlənmək" sözü, yalnız "pis qoxu vermək" mənası ilə deyil, həm də bu qoxunun səbəb olduğu çürümə və parçalanma prosesini əhatə edən daha geniş bir mənaya malikdir. Bu, sözün tam və dəqiq izahı üçün vacib bir aspektdır.