Ümidsizlik (ərəb. ümid +sizlik) – is. Heç bir ümidin, yaxşı bir şeyin olacağına dair inancın olmaması vəziyyəti; naümidlik, məyusluq, qəmginlik. Ümidsizliyin əsasını insanın arzularının, istəklərinin və ya gözləntilərinin reallaşmaması təşkil edir. Bu, həm müvəqqəti, keçici bir duyğu, həm də uzunmüddətli, davamlı bir psixoloji vəziyyət ola bilər. Ümidsizlik, ümumiyyətlə, məğlubiyyət hissi, qüvvəsizlik hissi və gələcəyə dair inamsızlıqla müşayiət olunur. Onun intensivliyi və təsiri şəxsiyyətin xarakterindən, vəziyyətin ağırlığından və insanın bu vəziyyətlə mübarizə aparmaq qabiliyyətindən asılıdır.
Ümidsizliyin səbəbləri müxtəlif ola bilər: şəxsi itkilər (sevgilinin ölümü, işin itirilməsi, xəstəlik), sosial problemlər (yoxsulluq, təcrid, ayrı-seçkilik), psixoloji faktorlar (depressiya, özünəinamın olmaması), və digər mənfi hadisələr. Ümidsizliyə düşmüş insanlar ətrafdakılardan kömək almağa, problemi həll etməyə çalışmaya bilər və hətta özünə qarşı aqressiv davranışlar göstərə bilər.
Ədəbiyyatda ümidsizlik tez-tez əsərin əsas motivlərindən biri kimi işlənir, qəhrəmanın daxili dünyasını, əzablarını və psixoloji vəziyyətini əks etdirir. Məsələn, “[Kamran:] O çöhrələrdə, o gözlərdə ümidsizlikdən bir əsər varmı?” cümləsində Kamran ətrafdakı insanların üzündə üzündə ümidsizliyin əlamətlərini axtarır. Bu, onların vəziyyətinin ağırlığını və ümidsizliyinin dərəcəsini göstərir.
Ümidsizliyin əks-mənası ümiddir. Ümidsizlikdən çıxış yolunun tapılması isə insanın özünün daxili qüvvəsinə, müsbət düşüncə tərzinə və ətrafdakıların dəstəyinə bağlıdır.