Ürək sözü Azərbaycan dilində geniş məna çalarlarına malik bir termindir. Əsas mənası, insan və digər məməlilərin döş boşluğunda, sol tərəfdə yerləşən, əzələli və boşluqlu, qan dövranı sisteminin mərkəzi orqanı olan qəlbdir. Bu orqan ritmik sıxılmaları ilə qanı bütün bədənə ötürərək həyat fəaliyyətinin davam etməsini təmin edir. Ürəyin anatomik quruluşu, fizioloji funksiyaları və patoloji halları tibb elminin kardiologiya bölməsinin əsas tədqiqat obyektlərini təşkil edir.
Ancaq "ürək" sözünün mənası yalnız bioloji məna ilə məhdudlaşmır. Metaforik mənada "ürək" insanın daxili aləmini, duyğularını, hisslərini, arzularını və düşüncələrini ifadə edir. Məsələn, "ürək dolu", "ürək ağrısı", "ürəkdən sevgi", "ürəyə yaxın adam" kimi ifadələrdə "ürək" hissi və mənəvi vəziyyəti, münasibətləri simvolizə edir. Bu mənada "ürək" insanın ruhunun, əhval-ruhiyyəsinin, mənəviyyatının təcəssümüdür.
Dil tarixi baxımından "ürək" sözünün kökü türk dillərində izlənilir və qəlb mənasını bildirir. Fərqli türk dillərindəki etimoloji yaxınlığı onun qədim bir söz olduğunu göstərir. Qədim türk ədəbiyyatında da "ürək" sözü həm anatomik, həm də metaforik mənalarda geniş istifadə olunmuşdur. Müasir Azərbaycan ədəbiyyatında da bu sözün hər iki mənası öz əksini tapmışdır.
Cümlə içərisində istifadəsinə nümunələr:
- Bioloji məna: "Həkim ürəyinin vəziyyətini yoxladı."
- Metaforik məna: "Onun ürəyi sevgi ilə doludur."
- Metaforik məna: "Ürəyimdəki narahatlıq onu görməyə gəlməməsindən idi."
- Metaforik məna: "Sözləriniz ürəyimə dəyər verdi."
Beləliklə, "ürək" sözü həm konkret, həm də abstrakt mənalarda işlənən, zəngin məna çalarlarına malik, Azərbaycan dilinin əsas sözləri sırasında yer alan bir termindir.