Üsuli-cədid (ərəbcə: أُصول جديدة - usūl-i cedīd) ifadəsi, sözün əsl mənasında "yeni üsullar" və ya "yeni metodlar" deməkdir. Azərbaycan dilinə ərəb dilindən keçmiş bu termin, XIX əsrin sonu və XX əsrin əvvəllərində təhsil sahəsində yeni, müasir pedaqoji metodların tətbiqinə işarə etmək üçün geniş istifadə olunmuşdur. Köhnə, ənənəvi dini təhsil sisteminə qarşı çıxan və müasir Avropa təhsil sistemindən bəzi elementləri özündə əks etdirən bu yeni təlim metodları ümumi olaraq "üsuli-cədid" adlandırılırdı.
Terminin "yeni üsul" mənası birbaşa sözlərin leksik mənalarından irəli gəlir. "Üsul" (أُصول - usūl) "əsaslar", "prinsiplər", "metodlar", "qaydalar" kimi mənaları özündə ehtiva edir. "Cədid" (جديدة - cedīd) isə "yeni" deməkdir. Beləliklə, "üsuli-cədid" ifadəsi "yeni metodlar", "yeni üsullar", "yeni təlim üsulları" kimi tərcümə edilə bilər.
İştirak edən cümlədəki "O vaxt üsuli-cədidə bələd olan müəllim bir nəfər isə də müsəlmanlardan yox idi" misalında, "üsuli-cədid" termininin o dövr üçün xarakterik olan müəyyən bir təhsil sisteminə aid olduğu aydın görünür. Bu cümlə, o dövrdə yeni təhsil metodlarının müsəlman olmayanlar tərəfindən təbliğ olunduğunu və ənənəvi müsəlman təhsil sistemindən fərqləndiyini vurğulayır. Bu, terminin tarixi kontekstinin anlaşılması üçün vacib bir nümunədir. Üsuli-cədidin tətbiqi o dövrdə ciddi müzakirələrə səbəb olmuş və müxtəlif ictimai qruplar arasında müxtəlif qəbul edilmə səviyyəsinə malik olmuşdur.
Qısaca olaraq, "üsuli-cədid" termini XIX-XX əsrlərin əvvəllərində Azərbaycan təhsil tarixində əhəmiyyətli rol oynamış, müasir pedaqoji metodların tətbiqini ifadə edən və tarixi-siyasi kontekstdə dəyərləndirilməsi vacib olan bir termindir.