izahlı lüğət 0 baxış 0 reaksiya Düzəliş

Azərbaycan dilinin izahlı lüğətlərində "üyüşmək" sözü əsasən "uyuşmaq" feli ilə sinonim kimi göstərilir və birinci mənası olan "uyğun gəlmək, bir-birinə uyğun olmaq" mənasını əhatə edir. Lakin bu, sözün tam mənasını əks etdirmir. "Üyüşmək", daha çox fiziki və ya psixoloji bir yorğunluq, sızlama, əzələlərdəki ağrı və ya bir növ sərtləşmə nəticəsində ortaya çıxan narahatlıq hissi ilə əlaqələndirilir. Bu mənada "uyuşmaq"dan fərqlənir. "Uyuşmaq" daha çox passiv bir vəziyyət ifadə edərkən, "üyüşmək" aktiv bir prosesi, yəni yorğunluğun, ağrının artması və bədənin fəaliyyətini məhdudlaşdıran bir vəziyyəti bildirir.

Sözün etimologiyasına baxdıqda, "üyüşmək" feli "üyüş" kökünə və "-mək" şəkilçisinə malikdir. "Üyüş" kökü isə, ehtimal ki, bədənin sərtləşməsi, əzələlərin dartılması və nəticədə yaranan narahatlıq hissi ilə bağlıdır. Bu mənada, söz kökünə uyğun olaraq, "üyüşmək" uzun müddət eyni vəziyyətdə qalmaqdan, hərəkətsizlikdən yaranan bədən hissiyyatlarını, ağrıları ifadə edir.

Misal olaraq verilən cümlədə ("[Xan] tonqal başında uzun müddət qımıldanmadan oturmaqdan üyütmüş (f.sif.) ayaqlarında bir gizilti, bədəninin hər yerində sız...") "üyüşmək" feli, xan uzun müddət hərəkətsiz oturduğu üçün ayaqlarında yaranan sızlama, ağrı və sərtləşməni təsvir edir. Bu mənada "üyüşmüş" sifət, uzun müddət hərəkətsiz qalmaqdan yaranan fiziki narahatlığı ifadə edir.

Digər nümunələr: "Uzun müddət sükan arxasında oturmaqdan üyüşdüm." burada "üyüşmək" sürücünün uzun müddət oturmaqdan yaranan bədən ağrılarını bildirir. "Ayaqları üyüşmüşdü, hərəkət etməkdə çətinlik çəkirdi." burada isə üyüşməyin nəticələri – hərəkət məhdudiyyəti vurğulanır.

Beləliklə, "üyüşmək" sözü sadəcə "uyğun gəlmək" mənasından daha geniş bir məna daşıyır və uzun müddət hərəkətsiz qalmaqdan yaranan fiziki və ya psixoloji narahatlığı, ağrıları, sərtləşməni bildirir. Lüğətlərdə bu mənanın daha aydın şəkildə əks etdirilməsi vacibdir.

Söz-söhbət (0)

Bu haqda yaz