Üzgün sözü Azərbaycan dilində geniş məna çalarlarına malik bir sifətdir. Lüğətlərdə sadəcə “taqətsiz, yorğun, üzülmüş, əldən düşmüş, zəif” kimi təriflənməsi onun zəngin semantik potensialını tam əks etdirmir. Üzgünlük, fiziki yorğunluqdan daha çox, əsasən emosional və psixoloji bir haldır. Bu hal, bədənin tükənməsi ilə yanaşı, ruh düşkünlüyü, ümidsizlik, kədər və məyusluq hisslərini də özündə ehtiva edir.
Sözün etimologiyasına nəzər salsaq, “üz” və “gün” komponentlərinin birləşməsindən əmələ gəldiyi ehtimal olunur. “Üz” sözü burada ifadənin simasını, zahiri görünüşünü ifadə edərkən, “gün” isə işıq, parlaqlıq, həyat sevinci mənasında işlənə bilər. Beləliklə, “üzgün” sözü “üzü günə çıxmamış”, “işıqsız üzlü”, yəni həyat enerjisindən məhrum, solğun, cansız bir vəziyyəti təsvir edir. Bu izah, sözün sadəcə fiziki yorğunluqdan daha çox, daxili bir boşluq və tükənməni ifadə etməsini daha yaxşı izah edir.
Misal olaraq verilən “Heç demirsən, qul Abbasın üzgündür; Qəm başından tutar, dərd ayağından” cümləsində, Üzgün sözü, qul Abbasın ağır həyat şəraitindən, kədər və qəmdən sarsılmış, ruhən və fiziki olaraq tükənmiş halını ifadə edir. Burada yalnız yorğunluq deyil, həm də dərin bir üzüntü, həyatdan bezmişlik hiss olunur.
Üzgün sözünün işlənmə dairəsini daha genişləndirə bilərik: “Üzgün bir baxış”, “Üzgün bir melodiya”, “Üzgün bir səs”, “Üzgün hava”, “Üzgün bir rəng” kimi ifadələrdə də sözün mənası əsasən emosional fonu ifadə edir. Bu cür işlənmələrdə sözün fiziki yorğunluq mənası ikinci plana keçərək, əsasən emosional vəziyyəti, melanxoliyanı, kədəri ifadə edir. Ona görə də, üzgün sözünün tərifinə, “kədərli”, “melanxolik”, “dərin üzüntülü” kimi ifadələrin də əlavə edilməsi daha dəqiq olardı.