Üzlənmək (məch.) Azərbaycan dilinin zəngin leksikasında çoxmənalı bir sözdür və mənası kontekstdən asılı olaraq dəyişir. Lüğətlərdə verilən “üz çəkilmək, üzünə bir şey yapışdırılmaq” tərifi mənasının yalnız bir hissəsini əhatə edir. Daha geniş və dəqiq şəkildə izah etmək üçün fərqli mənalarını və onların mənşəyini araşdıraq.
Birinci məna: Fiziki örtülmə, yapışdırılma. Bu mənada "üzlənmək" sözü, bir səthin başqa bir materialla örtülməsini ifadə edir. Məsələn, "bina divarları kərpiclə üzlənmişdir", "tort şokoladla üzlənmişdir". Bu, "üz" sözünün "səth" mənasından irəli gəlir və "yapışdırmaq", "örtmək" felləri ilə sinonimikdir. Konstruktiv işlərdə istifadə edilən bu mənada, "üzlənmə" prosesi estetik görünüşü yaxşılaşdırmaq və ya səthi mühafizə etmək məqsədilə həyata keçirilir. Verilən nümunədəki "binanın kürsülük hissəsinin keçmişdə üç sıra ağ daşla üzlənməsi" də bu mənaya aiddir. Burada ağ daşlar binanın kürsülük hissəsinin səthinə yapışdırılmışdır.
İkinci məna: Metaforik mənada, bir hadisə, vəziyyət və ya insanın özünü müəyyən bir tərəfdən, mövqeydən göstərməsi. Məsələn, "O, düşmənlərinə qarşı cəsarətlə üzləndi". Bu mənada "üzlənmək", bir çətinliklə, problemlə, və ya qarşıdurmayla qarşılaşmaq, onunla mübarizə aparmaq mənasını verir. Burada "üz" sözü daha çox "qarşılaşmaq", "müqavimət göstərmək" mənasında işlənir. Bu mənada "üzlənmək" sözünün sinonimləri "qarşılaşmaq", "mübarizə aparmaq", "müqavimət göstərmək" ola bilər.
Üçüncü məna: Nadir hallarda, "üzlənmək" sözü "utanmaq", "qızarmaq" mənasında da işlənə bilər. Bu isə "üz" sözünün "utanmaq", "qızarmaq" ilə bağlı mənasından irəli gəlir. Məsələn, "O, yalanı üzündən oxunduğu üçün üzləndi." Bu mənada istifadə daha az yayılmışdır və çox vaxt kontekstə bağlıdır.
Yekun olaraq, "üzlənmək" sözü çoxmənalıdır və mənası kontekstdən asılı olaraq dəyişir. Həm fiziki, həm də metaforik mənalarda istifadə oluna bilir. Dilçilik baxımından bu sözün mənşəyini və fərqli cümlələrdə işlənməsini anlamaq onun doğru və dəqiq şəkildə tərcüməsi və istifadəsi üçün vacibdir.