Vağam (sif., məh.) sözü Azərbaycan dilində əsasən meyvə və bitkilər üçün istifadə olunur və "həddindən artıq yetişmiş, vaxtı keçmiş, vaxtında yığılma-biçilməmiş və ya dərilməmiş" mənalarını ifadə edir. Sözün əsas mənası yetişmə prosesinin normal həddini aşması, nəticədə keyfiyyətin zəifləməsi və ya tamamilə itirilməsidir. Belə meyvələr və ya bitkilər görünüşcə dəyişir, dadı və ətri azalır, bəzən çürüməyə başlayır. "Vağam" sadəcə "köhnəlmiş" mənasını verməkdən də artıq bir məna ifadə edir. O, yetişmənin təbii prosesinin pozulmasına və bunun nəticəsində keyfiyyətdəki mənfi dəyişikliyə işarə edir.
Sözün etimologiyası haqqında dəqiq məlumat yoxdur, lakin Türk dilləri ailəsinə aid olduğu güman edilir. Mümkündür ki, kökündə "vaxt" mənası olan bir elementin və hər hansı bir məhsula "dəymək, toxunmaq" mənasını ifadə edən bir əlavənin birləşməsindən yaranmışdır. Bu halda "vağam" sözü "vaxtı keçmiş, toxunulmuş (yəni yetişmiş və artıq vaxtında yığılma/biçilməmiş)" kimi təfsir oluna bilər.
Vağam sözünün işlənmə nümunələri:
- Bağdakı almalar vağam olub, yerə tökülüb.
- Üzüm vağam olduğundan şərabı acı çıxdı.
- Vağam qarğıdalıları biçmək çətindir.
- Qızılgüllər vağam olub töküləndə, bağda bir kədər hakim idi.
- Bu meyvələr artıq vağamdır, yemək olmaz.
Gördüyümüz kimi, "vağam" sözü müxtəlif bitki və meyvələr üçün işlədilir və həmişə mənfi bir kontekstdə, keyfiyyətin itkisini ifadə etmək üçün istifadə olunur. "Vağam"ın sinonimləri arasında "köhnəlmiş", "çürüməyə başlamış", "artıq yetişmiş" və s. sözləri göstərmək olar, lakin bunların heç biri "vağam"ın ifadə etdiyi incə mənanı tam əks etdirə bilmir.