Vaxtsız: Sifət və zərf kimi işlənən bu söz, əsasən "vaxtı çatmamış", "vaxtından əvvəl", "təyin olunmuş vaxtdan tez" mənalarını ifadə edir. Lüğətlərdəki qısa izah, sözün əhatə etdiyi semantik sahəni tam əks etdirmir. "Vaxtsız" sözü, hadisənin gözlənilməyən, istənilməyən və ya mənfi nəticələrə gətirə biləcək bir zamanda baş verməsini vurğulayır. Bu baxımdan, sadəcə "vaxtı çatmamış" deyil, həm də "uyğunsuz", "yararsız", hətta "təhlükəli" konnotasiyalar da daşıya bilir.
Məsələn, "vaxtsız yağış" deyəndə, əkinçilik üçün zərərli, məhsulu məhv edə biləcək bir yağış nəzərdə tutulur. "Vaxtsız ölüm" isə gözlənilməz, erkən və faciəli bir ölümü ifadə edir. "Vaxtsız banlayan xoruzun başını kəsərlər" misalında isə, xoruzun təbii ritmindən kənarda, səhərə qədər gözlənilmədən qışqırması nəticəsində cəzalandırılması təsvir olunur. Bu, insanın təbiətə və ya qurulmuş qaydalara müdaxiləsinin mənfi nəticələrini göstərir.
Etimoloji baxımdan, "vaxtsız" sözü "vaxt" və "sız" şəkilçisindən əmələ gəlib. "Sız" şəkilçisi "olmaq", "əldə olmaq" mənalarını ifadə edir və sözə "vaxtında olmayan", "vaxtdan kənarda olan" mənasını verir. Bu, sözün "vaxtı olmayan", "vaxtı əskik olan" kimi təfsir edilməsinə də yol açır. "Vaxtsız" sözü həm müstəqil sifət, həm də zərf kimi işlənir və müxtəlif kontekstlərdə fərqli çalarlar daşıya bilir.
Qısacası, "vaxtsız" sözü sadəcə bir vaxt məhdudiyyətindən deyil, həm də bu vaxt məhdudiyyətinin mənfi nəticələrindən, uyğunsuzluqdan və gözlənilməzlikdən bəhs edir. Onun işlənmə sahəsi genişdir və hər bir kontekstdə mənası müəyyən dərəcədə dəyişə bilir.