Valent (latınca valentia - qüvvət, güc, qabiliyyət deməkdir) kimyada bir elementin atomunun digər atomlarla neçə kimyəvi rabitə əmələ gətirə biləcəyini göstərən ədədi kəmiyyətdir. Bu, bir atomun başqa atomlarla birləşmə qabiliyyətini, yəni onun kimyəvi reaksiyalara girmək qabiliyyətini müəyyən edir. Sadəcə olaraq, valent atomun "əlaqə qurma" qabiliyyətini ifadə edir.
Valent anlayışı kimyanın əsas anlayışlarından biridir və kimyəvi formulların yazılmasında, kimyəvi reaksiyaların tənliklərinin tarazlanmasında və kimyəvi birləşmələrin quruluşunun təsvir edilməsində mühüm rol oynayır. Bir elementin valentliyinin dəyəri onun elektron quruluşundan, xüsusilə də valent elektronlarının sayından asılıdır. Məsələn, hidrogenin valentliyi 1, oksigenin valentliyi 2, karbonun valentliyi isə 4-dür. Bu, həmin elementlərin atomlarının müvafiq olaraq 1, 2 və 4 əlaqə əmələ gətirə bilməsi deməkdir.
Valent anlayışı, başqa bir vacib kimyəvi anlayış olan oksidləşmə dərəcəsindən fərqlənir. Oksidləşmə dərəcəsi, bir atomun formal yükünü və ya birləşmədəki elektronların paylanmasını göstərir. Valent isə yalnız əlaqə sayını ifadə edir. Məsələn, karbonun metanda (CH4) valentliyi 4-dür, lakin onun oksidləşmə dərəcəsi -4-dür. Bu fərq valentliyin həmişə müsbət kəmiyyət olduğunu, oksidləşmə dərəcəsinin isə müsbət və ya mənfi ola biləcəyini göstərir.
Müasir kimyada valent anlayışı daha çox koordinasiya ədədi ilə əvəz olunur. Koordinasiya ədədi bir mərkəzi atomun ətrafında neçə atom və ya ionun birləşdiyini göstərir. Ancaq valent anlayışı sadə birləşmələrin kimyəvi quruluşunu anlamaq üçün əlverişli və aydın bir vasitə olaraq qalır.
Cümlədə işlənmə nümunələri:
- Karbonun valentliyi dörd olduğu üçün metanda dörd hidrogen atomu ilə birləşir.
- Oksigenin valentliyi iki olduğu üçün su molekulunda iki hidrogen atomu ilə əlaqələnir.
- Kimyəvi birləşmələrin quruluşunu anlamaq üçün elementlərin valentliyini bilmək vacibdir.