Vanil [fr. vanille]: Tropik iqlim zonasında yetişən, Vanilla cinsinə aid sarmaşan bir bitki və bu bitkinin ətirli, qurudulmuş meyvəsidir. Bitkinin özü əsasən Orta və Cənubi Amerikanın tropik meşələrində, xüsusilə Meksika ərazisində yayılmışdır. Vanil bitkisinin meyvəsi uzun, silindrik formada olub, yetişdikdə qəhvəyi rəng alır. Bu meyvənin əsas tərkib hissəsi vanilin adlı bir aromatik birləşmədir ki, ona da xarakterik güclü, xoş ətri verir. Bu ətirli maddə vanil ədviyyatının əsas dəyərini təşkil edir.
Vanil ədviyyatı şirniyyatçılıqda, qənnadı məmulatlarının, içkilərin, buz kremlərinin, desertlərin və digər qida məhsullarının dad və ətirini gücləndirmək üçün geniş istifadə olunur. Həmçinin, ətriyyat sənayesində və kosmetik məhsulların istehsalında da tətbiq olunur. Vanil ədviyyatı həm təbii, həm də süni yolla əldə edilə bilər. Təbii vanil ədviyyatı daha keyfiyyətli və bahalı hesab olunur, çünki əldə olunması uzun və əmək tələb edən bir prosesdir.
Etimalogiyasına gəldikdə, "vanil" sözü Azərbaycan dilinə fransız dilindən (vanille) keçmişdir. Fransızca söz isə öz növbəsində ispan dilindən (vainilla) götürülmüşdür. İspan sözü isə Nahuatl dilindən (Meksika yerli dillərindən biri) olan "vanilli" sözündən törəmişdir. Nahuatl dilində "vanilli" sözü "kiçik qabıq" və ya "kiçik qutucuq" mənalarını ifadə edir ki, bu da vanil meyvəsinin formasına işarədir.
Cümlədə nümunələr:
- Tortun üstünə vanil əlavə etdikdən sonra daha xoş ətirli oldu.
- Vanil aromalı buz kremi çox dadlı idi.
- Qənnadı məmulatlarının dadını zənginləşdirmək üçün vanil ədviyyatı əlavə etmək lazımdır.
- Təbii vanil, süni vanildən daha bahalıdır.
- O, vanil qoxulu şam yandırdı.