Vaylı sözü Azərbaycan dilində əsasən emosional və təsviri funksiyada işlənən bir sifətdir. Lüğətlərdə sadəcə "fəlakətli, həyəcanlı, təlaşlı" kimi tərcümələri olsa da, mənası daha çox kontekstdən asılıdır və daha geniş bir spektr əhatə edir.
Etimoloji cəhətdən "vay" - kədər, acı, ağrı ifadə edən bir ünlama sözündən törəyir. "Vaylı" isə bu ünlamın sifət formasına çevrilmiş halıdır. Beləliklə, sadəcə "fəlakətli" olmaqdan daha çox, hadisənin və ya vəziyyətin dinləyicidə və ya danışanda dərin kədər, həyəcan, narahatlıq və ya hətta qorxu hissi yaratdığını ifadə edir.
"Fəlakətli" sözü daha çox fiziki və ya maddi zərərləri əks etdirir, halbuki "vaylı" bu zərərlərin insan psixikasında yaratdığı təsiri vurğulayır. Məsələn, "fəlakətli zəlzələ" zəlzələnin maddi məhvkarlığını bildirir, "vaylı zəlzələ" isə bu hadisənin insanların ruhi dünyasında yaratdığı qorxu, dəhşət və kədəri ifadə edir.
Misal olaraq, şeir parçasında "şivənli, vaylı axşam" ifadəsi axşamın sadəcə qaranlıq və küləkli olmadığını, həm də gətirdiyi xəbərlərin dinləyicidə dərin narahatlıq və kədər yaratdığını bildirir. Bu "vaylı" sözünün əsasən psixoloji təsiri vurğulayan tərəfini göstərir.
Beləliklə, "vaylı" sözünü "kədərli, narahatlıq verən, həyəcanlı, dəhşətli, qorxu doğuran, ruh düşgünü" kimi daha geniş şəkildə təsvir etmək olar. Onun mənası hər zaman kontekstdən asılı olsa da, əsas xüsusiyyəti hadidənin və ya vəziyyətin insan psixikasında yaratdığı mənfi emosional təsirini vurğulamasıdır.