Vələmir (lat. Hordeum vulgare) taxıl bitkiləri fəsiləsinə (Poaceae) aid bir növdür. Azərbaycan dilində ən çox istifadə olunan adlardan biridir və əsasən dənli yem bitkisi kimi tanınır. Lakin bu tərif tamamilə əhatəli deyil. Vələmirin xüsusiyyətlərini daha geniş və dəqiq şəkildə izah etmək mümkündür.
Vələmir, bir illik ot bitkisidir. Səpələnmiş çiçək qruplaşması (sünbül) ilə seçilir. Bu sünbül, üç-üç sıralanmış dənələrə malikdir və dənələrin sıxlığına görə müxtəlif növləri mövcuddur. Dənələrin formasına, rənginə və ölçüsünə görə vələmirin bir çox sortu yetişdirilir.
Vələmirin əsasən yem bitkisi kimi istifadəsi onun qida dəyərindən qaynaqlanır. Yüksək miqdarda karbohidrat, zülal və lif ehtiva edir. Heyvan yemi kimi geniş istifadə olunmasının yanında, bəzi vələmir növləri insan qidası kimi də istehlak edilir. Xüsusilə pivə istehsalında və müxtəlif yeməklərdə istifadəsi məlumdur. Bundan əlavə, vələmirin tibbdə və sənətdə də müəyyən tətbiqləri mövcuddur.
Etimoloji baxımdan, "vələmir" sözünün mənşəyi dəqiq bilinmir, lakin ehtimal ki, türk dillərindən götürülmüşdür. Digər dillərdəki ekvivalentləri ilə müqayisəli tədqiqatlar bu barədə daha dəqiq məlumat verə bilər. "Vələmir" sözünün sinonimləri arasında "arpa" sözü də qeyd edilə bilər, lakin vələmir arpanın daha ümumi bir adı sayıla bilər və arpanın bütün növlərini əhatə edə bilər.
Müxtəlif cümlələrdə istifadəsinə nümunələr:
- Fermada çoxlu miqdarda vələmir yetişdirilir.
- Atlar üçün ən yaxşı yem vələmirdir.
- Bu yeməyin tərkibində vələmir unu var.
- Əkin sahələrində vələmir əkildi.