Vərəqlətmək sözü Azərbaycan dilində geniş mənada "vərəqləri, səhifələri ardıcıl olaraq açmaq, çevirmək, gözdən keçirmək" mənasını bildirir. Həm fiziki (kitab, dəftər kimi), həm də məcazi (məsələn, sənəd, qanun layihəsi) mənada işlənə bilər. İcbari, zorlama yolu ilə deyil, əsasən könüllü olaraq, tədqiqat, araşdırma və ya oxumaq məqsədi ilə vərəqləməkdən söhbət gedir.
Sözün etimologiyasına nəzər salsaq, "vərəq" kökünün farsca "برگ" (barg) – yarpaq, vərəq sözündən gəldiyini görərik. "-lətmək" isə fe'l şəkilçisidir ki, bu da hərəkətin təsiri, edilməsi mənasını əlavə edir. Beləliklə, "vərəqlətmək" sözü "vərəqləri, səhifələri bir-birinə ardıcıl olaraq toxunmaq, açmaq, çevirmək hərəkətinin edilməsi" mənasını ifadə edir.
Misal cümlələr:
1. Fiziki mənada: "Uşaq maraqla kitabın vərəqlərini vərəqlədirdi". Bu cümlədə uşağın kitabın səhifələrini könüllü olaraq, tədqiqat və maraq məqsədi ilə açıb çevirməsi ifadə olunur.
2. Məcazi mənada: "Hüquqşünas müqavilənin maddələrini diqqətlə vərəqləyərək, əsas müddəaları qeyd etdi." Bu cümlədə isə sənədin maddələrinin ardıcıl olaraq araşdırılması və gözdən keçirilməsi nəzərdə tutulur. Burada "vərəqləmək" "araşdırmaq, gözdən keçirmək" mənasında işlənilib.
3. Məcazi mənada (digər nüans): "Tarixçi qədim əlyazmanı ehtiyatla vərəqləyirdi, çünki kağızlar çox kövrək idi." Bu cümlədə, həm səhifələrin fiziki çevirilməsi, həm də onlara diqqətli yanaşma ifadə olunur.
Qeyd edək ki, "vərəqlətmək" fe'linin "icb. vərəqləri, səhifələri bir-bir açdırmaq, çevirtdirmək" kimi tərifi çox məhdud və sözün geniş mənasını tam əhatə etmir. Daha dəqiq tərif sözün həm fiziki, həm də məcazi mənalarını əhatə etməli və hərəkətin məqsədini də aydınlaşdırmalıdır.