Vulkan (latınca Vulcanus-dan) — Qədim Roma mifologiyasında od, dəmirçilik və vulkanların allahıdır. Vulcan adı Roma mifologiyasında yerin dərinliklərində yerləşən, sənətkarlıqla məşğul olan, odlu mədənləri idarə edən bir tanrı obrazı ilə əlaqələndirilir. Yunan mifologiyasındakı Hephaistos tanrısı ilə eyniləşdirilir.
Vulkan sözünün etimologiyası latın dilindəki Vulcanus sözündən götürülmüşdür. Bu sözün kökü isə bilinmir, ancaq bəzi alimlər onu İndoeuropean dillərinin köhnə sözləri ilə əlaqələndirirlər. Bəzi tədqiqatçılar "vulkan" sözünün kökünün "parlamaq", "qızdırmaq" kimi mənaları olan köklərlə əlaqəli olduğunu irəli sürürlər.
Müasir dövrdə "vulkan" sözü geoloji bir termin kimi işlənir və yer qabığındakı dəlikdən əriymiş süxurların, külün və qazların yer səthinə püskürməsini təsvir edir. Bu geoloji hadisənin adının mifoloji Vulcanus tanrısından götürülməsi, qədim insanların vulkan püskürmələrini od allahının qəzəbi kimi qəbul etmələrinin bir göstəricisidir.
Müxtəlif cümlələrdə "vulkan" sözünün işlənməsinə nümunələr:
- Etna vulkanı aktiv vulkandır və tez-tez püskürür.
- O, vulkanik dağların əmələ gəlmə prosesini ətraflı izah etdi.
- Vulkanik kül hava nəqliyyatına ciddi təsir göstərir.
- Qədim əfsanələrdə vulkanlar od allahının məskəni kimi təsvir olunurdu.
Beləliklə, "vulkan" sözü həm mifoloji kontekstdə od allahını, həm də geoloji kontekstdə yer səthindəki püskürmə hadisəsini bildirir. Bu sözün ikiqat mənası onun tarixi və mədəni əhəmiyyətini vurğulayır.