Vulqarlaşdırmaq felinin Azərbaycan dilindəki mənası, sadəcə "bayağılaşdırılmış, qabalaşdırılmış, mənası təhrif olunacaq dərəcədə sadələşdirilmiş" kimi dar bir şəkildə izah edilməkdən daha geniş və dəqiq şəkildə təhlil edilməlidir. Sözün özü latın mənşəli olub, "vulgaris" (adi, ümumi, xalq) sözündən törəmişdir. Bu etimoloji kökdən də aydın olur ki, vulqarlaşdırmaq hər hansı bir şeyin (konsepti, əsəri, dili və s.) əsl mənasından, incəliklərindən, estetik dəyərindən məhrum edilərək, sadələşdirilmiş, bayağı, qabalaşmış, hətta ləyaqətsiz bir vəziyyətə gətirilməsini ifadə edir.
Vulqarlaşdırma prosesi yalnız sadələşdirmə ilə məhdudlaşmır. O, həmçinin, məzmunun təhrif olunmasına, əsas ideyanın itirilməsinə, zərif ifadə vasitələrinin kobud və ya ləyaqətsiz ifadələrlə əvəz olunmasına səbəb olur. Məsələn, incə bir ədəbi əsəri vulqarlaşdırmaq, onu əxlaqsız, kobud dillə, sadəlövh və primitiv bir şəkildə təqdim etmək deməkdir. Elmi bir anlayışı vulqarlaşdırmaq isə, onun mürəkkəb və incəliklərini qısaltmaq, sadələşdirməklə səhv anlamaya, qərəzli təfsirə yol açmaq deməkdir.
Vulqarlaşdırma, kontekstdən asılı olaraq, müxtəlif mənfi nəticələrə səbəb olur. Məsələn, ədəbiyyatda vulqarlaşdırma əsərin estetik dəyərini aşağı salır, elmdə isə elmi biliyin səhv başa düşülməsinə və tətbiq olunmasına səbəb olur. Gündəlik həyatda isə vulqarlaşdırma ünsiyyətdə kobudluğa, hörmətsizliyə və anlaşılmazlığa gətirib çıxarır.
Cümlə içində istifadəyə nümunələr:
- Klassik ədəbiyyat əsərlərini müasir dilə tərcümə edərkən onu vulqarlaşdırmamaq çox vacibdir.
- Mürəkkəb elmi nəzəriyyəni sadəcə şəkildə izah etmək cəhdi onu vulqarlaşdırdı.
- Qəhrəmanın xarakterini vulqarlaşdırmaqla müəllif əsərin mənasını tamamilə dəyişdi.
- Siyasi nitqləri vulqarlaşdırmaq xalqın siyasi təfəkkürünə mənfi təsir göstərir.
Beləliklə, vulqarlaşdırmaq sadəcə bayağılaşdırmaq deyil, həm də mənanın təhrif olunmasına, əsl mahiyyətin itirilməsinə, estetik və ya elmi dəyərin aşağı salınmasına səbəb olan bir prosesdir.