Məhbus (ər. مَحْبُوس - məhbus) sözü əslində ərəb mənşəli olub, "həbs edilmiş", "dustaq edilmiş" mənasını verir. Lüğətlərdə sadəcə "həbs olunmuş" və ya "dustaq" kimi tərcümə olunsa da, bu sözün arxasında daha çox məna və duyğu gizlənir. "Məhbus" sadəcə bir hüquqi status deyil, həm də insanın azadlığının, hürriyyətinin məhdudlaşdırılmasını, ictimai həyatdan təcrid olunmasını ifadə edir.
Bir məhbusun həyatı, azadlığının əlindən alınması ilə yanaşı, psixoloji və sosial çətinliklərlə də müşayiət olunur. O, özünəməxsus bir ictimai qrupa daxil olur, yeni bir həyat tərzinə uyğunlaşmalı, yeni qaydalar və münasibətlərə alışmalıdır. Məhbusun kimliyi, keçmiş həyatı, ailəsi və ətrafı ilə əlaqələri müəyyən dərəcədə məhdudlaşır. Bu məhdudiyyətlər onun həm mənəvi, həm də fiziki sağlamlığına təsir edə bilər.
Üzeyir Hacıbəyovun misalında olduğu kimi, "məhbus" sözü bəzən hökumətə, hakimiyyətə qarşı gücsüzlüyü, tabeçiliyi və acizliyi də ifadə edə bilər. "Bu halda məhbuslar yerə yıxılıb şahın ayağına sürünürlər" misalında məhbusların acizlik və tabeçilik vəziyyəti aydın görünür. Onlar öz azadlıqlarından məhrum edilmiş, hakimiyyət qarşısında tamamilə gücsüz və acizdirlər.
Beləliklə, "məhbus" sözü sadə bir termin olmaqdan daha çox, insan həyatının kompleks bir məqamına, azadlıqdan məhrumluğa və onun sosial-psixoloji nəticələrinə işarə edir. Bu sözün mənası yalnız hüquqi müddəalarla deyil, həm də sosial, psixoloji və tarixi kontekstlə bağlıdır.