Mələşmək sözü Azərbaycan dilində qarşılıqlı bir hərəkəti, birgə səs-küylü fəaliyyəti ifadə edir. Lüğətlərdəki “hamı bir yerdə mələmək, səs-səsə verib mələmək” tərifi əsas mənasını qismən əks etdirir, lakin tam mənzərəni verməkdən uzaqdır. Daha dəqiq desək, mələşmək, eyni növ canlıların (adətən heyvanların) bir yerdə, bir-birinə yaxın duraraq, xarakterik səslər çıxarması, birgə hərəkət etməsi və ya səs-küy salması mənasındadır. Bu səslər həm fərdi, həm də kollektiv ola bilər və həmin canlıların emosional və ya fiziki vəziyyətini (məsələn, narahatlıq, qorxu, sevinc, sürü halında hərəkət) ifadə edir.
Sözün mənşəyi haqqında dəqiq məlumat yoxdur, ancaq ehtimal ki, kökü türk dillərindən gəlir və “məl” (söz, səs, nitq) və ya “mələmək” (söz demək, səs çıxarmaq) felindən törəyə bilər. “Mələşmək” də bu kökdən “birgə səs çıxarmaq, birgə danışmaq” mənasında törəmişdir. Zaman keçdikcə mənası əsasən heyvanların davranışlarını təsvir etmək üçün istifadə olunmağa başlayıb.
Misallar:
- Qoyunlar yaylaqda mələşirdilər.
- Atlar təpədə mələşərək kişnəyirdilər.
- Quşlar yuvalarının ətrafında mələşərək qışqırırdılar.
- Uşaqlar bir yerdə oynayaraq, şən-şən mələşirdilər.
Gördüyümüz kimi, “mələşmək” sözü yalnız heyvanlar üçün deyil, bəzən səs-küylü və qarşılıqlı hərəkətlər edən insanların da təsvirində istifadə oluna bilər. Lakin əsas istifadəsi heyvanların kollektiv səs çıxarması və hərəkətləridir. Verilən şeir misalında isə “mələşmir sürülər, kişnəmir atlar” ifadəsi əks halını, sükunu, təbiətin sakitliyini və bunun müəyyən bir narahatlıqla əlaqəsini ifadə edir.