Məmluk (ər. مملوك - mamlūk, "mülk edilmiş", "sahibsiz", "qul") termini tarixi kontekstdə, xüsusilə də Misir Məmlük dövlətinə istinadən, çoxşaxəli bir mənaya malikdir. Sadəcə "qul" mənasından kənara çıxan bu termin, məxsusi bir ictimai və hərbi sinfi təsvir edir.
Əvvəlcə, məmlüklər əsasən əsir düşmüş, əsasən gənc oğlanlar idi ki, onlar qüdrətli hökmdarlar tərəfindən ələ keçirilərək, əsgər kimi yetişdirilirdilər. Bu təlim, həm hərbi məşqlər, həm də əxlaqi-mənəvi tərbiyəni əhatə edirdi. Beləliklə, məmlük sadəcə bir qul deyil, həm də hərbi mənada təlim keçmiş, bacarıqlı bir əsgər idi.
Zaman keçdikcə məmlük ordusu Misirdə və digər müsəlman ölkələrində nəhəng bir hərbi gücə çevrildi. Məmlüklər öz aralarında iyerarxiya qurdular, yüksək vəzifələrə qədər yüksəldilər, hətta sultanlığa qədər çatdılar. Bu səbəbdən məmlük termini, sadə bir quldan daha çox, xüsusi bir hərbi kastanı, ictimai təbəqəni, və hətta ayrı bir elitanı ifadə edirdi.
Türkiyə sultanlarının şəxsi qvardiyasının tərkibində də məmlüklər yer alırdı. Ancaq bu, onların Misir məmlükləri ilə tam eyni mənaya gəlmirdi. Misir məmlükləri daha müstəqil bir qüvvə olaraq öz dövlətlərini qurmuşdular. Türkiyədəki məmlüklər isə sultanın bilavasitə nəzarəti altında olan bir hərbi birlik idi.
Müasir Azərbaycan dilində "məmlük" sözü adətən tarixi kontekstdə, Misir məmlükləri və ya orta əsr müsəlman dünyasının hərbi-ictimai quruluşunu izah edərkən işlədilir. Məsələn: "Misir Məmlük dövlətinin tarixi çox maraqlıdır." və ya "Sultan öz məmlüklərinə güvənirdi."