izahlı lüğət 0 baxış 0 reaksiya Düzəliş

Mətnşünaslıq (alm. Textkritik, ing. Textual criticism, fr. Critique textuelle) filologiyanın bir sahəsi olub, ədəbi abidələrin, tarixi sənədlərin və digər yazılı mənbələrin ən doğru, ən etibarlı mətnlərini müəyyən etmək məqsədi ilə həyata keçirilir. Bu proses, əlyazmaların, nüsxələrin və çap olunmuş variantların müqayisəsini, onlardakı fərqlərin təhlilini, mətnin tarixini və inkişafını izləməyi, eləcə də mətnin orijinalına ən yaxın variantını bərpa etməyi əhatə edir.

Mətnşünaslığın əsas məqsədi, müəllifin yazdığına ən yaxın olan mətn variantını təqdim etməkdir. Lakin, əgər orijinal mətn itirilmişsə və ya əldə edilə bilməzsə, ən etibarlı və ən tam variantı müəyyənləşdirmək vacibdir. Bu iş zamanı mətnşünaslar müxtəlif metod və yanaşmalardan istifadə edirlər, bunlara paleografiya (yazıların tarixini öyrənən elm), diplomatika (tarixi sənədlərin tədqiqi), filologiya (dil və ədəbiyyatın öyrənilməsi) və statistik analiz kimi sahələr daxildir.

Mətnşünaslıq yalnız səhvlərin düzəldilməsindən ibarət deyil. O, həmçinin mətnin mənasının daha dəqiq anlaşılmasına, yazı sisteminin təkamülünün izlənməsinə, müəllif haqqında yeni məlumatların əldə edilməsinə də xidmət edir. Məsələn, bir əlyazmada olan fərqli oxunuşlar, əlavələr və ya buraxılmış sözlər mətnin müxtəlif versiyalarının mövcudluğunu və ya redaktə prosesini göstərə bilər. Bu cür tədqiqatlar əsərin yaranma tarixi, yazıçının yaradıcılıq üslubu və əsərin ədəbi kontekst haqqında dəyərli məlumatlar verə bilər.

Mətnşünaslıq ədəbiyyatşünaslıq, tarix, hüquqşünaslıq və digər sahələr üçün çox əhəmiyyətlidir. Məsələn, tarixi sənədlərin dəqiq mətninin müəyyən edilməsi tarixi hadisələrin daha dəqiq anlaşılmasına kömək edir. Ədəbi əsərlərin kritik nüsxələrinin hazırlanması isə həmin əsərlərin daha doğru və dolğun şəkildə tədqiq edilməsini təmin edir.

Qısacası, mətnşünaslıq, yazılı mənbələrin doğru, etibarlı və tam mətninin bərpasını hədəfləyən, müxtəlif elmi sahələri birləşdirən mürəkkəb və çoxşaxəli bir tədqiqat sahəsidir.

Söz-söhbət (0)

Bu haqda yaz