Mızı sifəti, Azərbaycan dilinin zəngin leksikasında özünəməxsus yer tutan bir sözdür. Lüğətlərdə sadəcə "az danışan, həmişə qaşqabaqlı, üzüyülməz, yaxud danışığından bir şey başa düşülməyən" kimi tərif olunsa da, mənası daha geniş və çoxcəhətlidir. Mızı, sadəcə susqunluqdan daha çox, daxili bir gərginlik, sözsüz bir soyuqluq, ətraf aləmə qapanma və özünə çəkilmə vəziyyətini ifadə edir.
Etimoloji baxımdan "mızı" sözünün mənşəyi dəqiq bilinməsə də, türki dillərdəki "mızıldamaq" felindən türemiş olmaq ehtimalı yüksəkdir. Ancaq "mızıldamaq"ın ümumi mənasından fərqli olaraq, "mızı" sifəti daha çox sözsüz, ifadəsiz bir susqunluğu bildirir. Mızıldamaq səssiz bir şəkildə danışmağı ifadə edirsə, "mızı" isə hətta mızıldamağın özündən də uzaqlaşmış, tamamilə sözsüz bir vəziyyəti ifadə edir.
Cümlədə istifadəsi nəzərə alındıqda, "mızı" sifətinin konteksdən asılı olaraq fərqli çalarlar kəsb etdiyini görürük. Məsələn, "O, mızı bir insan idi" cümləsində susqunluq və qapanma vurğulanır. "Mızı üzüylə otaqdan çıxdı" cümləsində isə üz ifadəsinin soyuqluğu və əsəbiliyi ön plana çıxır. "Mızı baxışları hər kəsi qorxudurdu" cümləsində isə mızı sözünün arxasında gizlənən qorxu və təhlükə hissləri ifadə olunur.
Verilən nümunədəki "[Şahbəy:] O günü Bülənd bura gəlmişdi, heç deyinən, kəlmə kə..." cümləsində "mızı" sözünün əvəz olunması mümkün deyil. Çünki burada sadəcə susqunluq yox, dərin bir daxili gərginlik, sözsüz bir vəziyyətin dərin mənası ifadə olunur. Bu, bir neçə sözlə ifadə oluna bilməyən mürəkkəb bir emosional vəziyyətdir.
Nəticə olaraq, "mızı" sözünün mənası, lüğətlərdə verilən qısa təriflərdən daha geniş və çoxqatımlıdır. Bu sözün dəqiq mənasını anlamaq üçün, istifadə olunduğu kontekstin və əhatə etdiyi digər sözlərin əhəmiyyətini nəzərə almaq lazımdır. "Mızı", Azərbaycan dilinin incəliklərini əks etdirən maraqlı və ifadəli sözlərdən biridir.