izahlı lüğət 1 baxış 0 reaksiya Düzəliş

Müxənnəs sözü ərəb mənşəli olub, (خنث) xunis kökündən törəmişdir. Əslində "xunis" sözü "cinssiz", "ikicinsli", "qeyri-müəyyən cinsiyyətli" mənalarını ifadə edir. Lakin zaman keçdikcə, Azərbaycan dilində bu sözün mənası dəyişərək, əsasən mənfi konnotasiya daşıyan bir sifət kimi işlənməyə başlamışdır.

Müasir Azərbaycan dilində "müxənnəs" sözü, əsasən, alçaq, namərd, qorxaq, cəsarətsiz, qeyrətsiz, əyri-üyrü, ikiüzlü kimi mənaları ehtiva edir. Bu, sözün kökünün "qeyri-müəyyənlik" mənasından "xarakter zəifliyi", "əxlaqi nöqsan" kimi bir mənaya çevrilməsini göstərir. Belə ki, qorxaqlıq, namərdlik və alçaqlıq kimi xüsusiyyətlər müəyyən bir əxlaqi duruşun yoxluğunu, özünü təsdiqləmək üçün lazımi cəsarət və prinsiplərin olmamasını ifadə edir. Bu baxımdan, "müxənnəs" sözü sadəcə "qorxaq" olmaqdan daha geniş bir məna kəsb edir.

Ədəbiyyatda və atalar sözlərində "müxənnəs" sözü, çox vaxt, mənfi qəhrəmanların və ya xarakterlərin təsvirində işlənir. Məsələn, "İgid ölər, adı qalar, müxənnəsin nəyi qalar?" atalar sözü, igidliyin ölümsüzlüyünü, müxənnəsliyin isə unutulmağa məhkum olduğunu vurğulayır. "Müxənnəsdir qorxan bir qaşıq qandan" deyimi isə çox az bir şeydən qorxanın cəsarətsizliyini və alçaqlığını ifadə edir. Bu cümlələrdə sözün əsasən mənfi konnotasiya daşıdığı açıqca görünür.

Qeyd etmək lazımdır ki, "müxənnəs" sözü indiki dövrdə nadir hallarda işlənir və əvəzinə daha müasir sinonimlərdən (məsələn, qorxaq, namərd, alçaq, cəsarətsiz, və s.) istifadə olunur. Lakin ədəbi dil və atalar sözlərində hələ də rast gəlinir.

Söz-söhbət (0)

Bu haqda yaz