Müqəyyəd sözü Azərbaycan dilinin izahlı lüğətlərində əsasən "mühafizə edilən, qorunan, ehtiyatlı davranılan" mənalarında izah olunur və muğayat sözünün sinonimi kimi göstərilir. Lakin bu izah qeyd olunan nümunədəki kontekstdən tam olaraq əks etdirmir.
Əslində, "müqəyyəd ol" ifadəsi daha çox "diqqətli ol, ehtiyatlı ol, özünü qoru, nəzarətdə saxla" mənasında işlənir. Bu, sadəcə fiziki mühafizədən deyil, həm də davranış, söz və əməllərin nəzarətdə saxlanılmasını, ehtiyatsızlıqdan çəkinməni bildirir. Sözün kökü ərəb dilindən gəlir və "qorumaq, mühafizə etmək" mənalarını ifadə edən feyldən törəmədir.
Kərbəlayı Nadirqulunun misalında istifadə olunan "müqəyyəd ol!" ifadəsi bir növ xəbərdarlıq, diqqətə çağırış və ya əmr xarakteri daşıyır. Kərbəlayı Fatmaya özünün və ya övladlarının ehtiyatlı olmaları, mümkün təhlükələrdən uzaq durmaları və ya özlərini müəyyən çərçivədə saxlamaları tövsiyə olunur. Bu, yalnız fiziki təhlükəsizlik deyil, həm də nüfuz, şərəf və ya sosial statusun qorunması ilə də əlaqəli ola bilər.
Müxtəlif kontekstlərdə "müqəyyəd ol" ifadəsinin istifadəsinə nümunələr:
- "Uşaqlar, küçədə müqəyyəd olun, təhlükəli yerlərə getməyin!" (fiziki təhlükəsizlik)
- "Sözlərinə müqəyyəd ol, kiminsə üzünə toxunmayın!" (davranış)
- "Bu işdə müqəyyəd olun, səhv etməməyə çalışın!" (diqqətlilik)
- "Özünü müqəyyəd saxla, ətrafındakılara diqqət et!" (özünü idarə etmə)
Beləliklə, "müqəyyəd" sözünün mənası kontekstdən asılı olaraq dəyişsə də, əsas mahiyyəti diqqətlilik, ehtiyatlılıq, qorunma və nəzarətdə saxlama olaraq qalır. Bu sözün təkcə fiziki mühafizə ilə deyil, həm də davranış, söz və əməllərin idare edilməsi ilə əlaqəli olduğunu nəzərə almaq lazımdır.