Nəfəssiz: Sifət və zərf. Bu söz, əsasən, fiziki və ya emosional tükənməni, nəfəs almaqda çətinlik çəkməni və ya ümumiyyətlə hər hansı bir fəaliyyətə davam gətirmək qabiliyyətinin olmamasını ifadə edir. "Nəfəssiz" sözü həm konkret, həm də metaforik mənada işlənə bilər.
Konkret mənada, "nəfəssiz" sözü fiziki yorğunluq və ya tənəffüs çətinliyi yaşayan bir şəxsi təsvir edir. Məsələn, "Uzun müddət qaçdıqdan sonra nəfəssiz qaldı" cümləsində "nəfəssiz" sözü fiziki yorğunluğun nəticəsində yaranan tənəffüs çətinliyini bildirir. Digər bir nümunə olaraq, "Təzyiq hücumundan sonra nəfəssiz qalıb" cümləsini göstərmək olar ki, burada nəfəssiz qalma səbəbi konkret bir xəstəlikdir.
Metaforik mənada isə, "nəfəssiz" sözü şəxsin emosional tükənməsini, qorxu, həyəcan və ya şokdan sonra duyduğu acizlik hissini ifadə edə bilər. "O, eşitdiklərindən nəfəssiz qaldı" cümləsində "nəfəssiz" sözü şok və təəccüb hissinin ifadəsidir. Bu mənada, sözün "həyəcandan, qorxudan, təəccübdən donub qalmaq" kimi mənaları da var. Başqa bir nümunə olaraq, "Sözlərinin ağırlığından nəfəssiz qaldı" cümləsini göstərmək olar.
Etimalogiyası: "Nəfəssiz" sözü "nəfəs" və "siz" (məhruf şəkilçisi) morfemlərindən əmələ gəlmişdir. "Siz" şəkilçisi "olmamaq" mənasını verir. Beləliklə, "nəfəssiz" sözü "nəfəsi olmayan" mənasını ifadə edir.
Sinonimləri: "Nəfəssiz" sözünün sinonimləri arasında "cansız", "haldan düşmüş", "tükənmiş", "yorğun", "əldən düşmüş" və s. sözlər göstərilə bilər. Lakin bu sinonimlər arasında fərqlər var. Məsələn, "cansız" sözü daha çox ölüm və ya hərəkətsizlik mənasını ifadə edir, "yorğun" isə fiziki tükənməni bildirir.
Antonimləri: "Nəfəssiz" sözünün antonimləri arasında "canlı", "canlı-canlı", "nəfəsli", "güclü", "enerjili" kimi sözlər göstərilə bilər.