izahlı lüğət 0 baxış 0 reaksiya Düzəliş

Nisbilik sözü, əsasən fizika elmində geniş istifadə olunsa da, ümumi mənada da "nisbətə bağlılıq", "bir şeyin başqa bir şeyə münasibəti" kimi izah oluna bilər. Lüğətlərdəki "nisbi şeyin halı" tərifi, nisbiliyin mahiyyətini qısaca ifadə etsə də, tam mənzərəni verməkdən uzaqdır. Çünki nisbilik müxtəlif kontekstlərdə fərqli mənalar kəsb edir.

Ən məşhur mənası, Albert Einstein tərəfindən inkişaf etdirilən nisbilik nəzəriyyəsi ilə bağlıdır. Bu nəzəriyyə, zaman və məkanın mütləq deyil, nisbi olduğunu, yəni müşahidəçinin hərəkətinə və yerinə bağlı olduğunu irəli sürür. Spesial nisbilik nəzəriyyəsi sabit sürətlə hərəkət edən sistemləri, ümumi nisbilik nəzəriyyəsi isə qravitasiyanı da nəzərə alaraq daha geniş bir çərçivə təqdim edir. Bu kontekstdə "nisbilik", fiziki hadisələrin müşahidəçinin hərəkətinə və qravitasiya sahəsinə bağlılığını bildirir.

Lakin "nisbilik" sözü yalnız fizika ilə məhdudlaşmır. Gündəlik həyatda da istifadə olunur və burada "müqayisəli" və ya "bağımlı" mənalarını ifadə edir. Məsələn, "onun uğuru nisbilidir" cümləsində uğurun başqaları ilə müqayisədə qiymətləndirildiyini bildirir. "Nisbi əhəmiyyət" ifadəsi də eyni mənanı daşıyır: bir şeyin digər şeylərlə müqayisədə əhəmiyyət dərəcəsini ifadə edir. Bu mənada "nisbilik" obyektiv bir həqiqəti deyil, subyektiv bir qiymətləndirməni əks etdirir.

Dil tarixi baxımından "nisbilik" sözü "nisbət" sözündən törəmişdir. "Nisbət" isə əlaqə, münasibət mənasını verir. Beləliklə, "nisbilik" sözünün köküdə iki və daha çox şey arasındakı qarşılıqlı əlaqə və ya asılılıq anlayışına dayanır. Sözün istifadəsi kontekstə görə dəyişsə də, əsasında həmişə bu əlaqə və ya asılılıq anlayışı durur.

Söz-söhbət (0)

Bu haqda yaz