Spontan (latınca sponte – öz-özünə, sərbəst) sifəti, heç bir xarici təsir, qabaqcadan planlaşdırma və ya təşviq olmadan, öz-özünə, təbii şəkildə meydana çıxan, yaranan və ya baş verən hadisə və ya hərəkəti bildirir. Sözün mənası "öz-özünə hərəkət edən", "öz-özünə yaranan" kimi tərcümə edilə bilər. Bu, həm fiziki, həm də mənəvi hadisələrə aid edilə bilər.
Spontanlıq, adətən, qeyri-ixtiyari, ani, gözlənilməz, lakin eyni zamanda təbii və səmimi bir xarakter daşıyır. Bir hadisənin spontan olmasının əsas xüsusiyyəti xarici qüvvələrin olmamasıdır. Məsələn, bir vulkanın püskürməsi, bir bitkinin çiçəklənməsi, ya da insanın ani bir duyğu ifadəsi spontan hadisələrə nümunədir. Bu hadisələrin baş verməsi heç bir xarici qüvvənin əmri ilə deyil, daxili mexanizmlərin təsiri ilə baş verir.
Dil istifadəsində spontan sözü müxtəlif kontekstlərdə işlədilə bilər. Məsələn:
- "Spontan reaksiya" - düşünmədən, ani olaraq verilən cavab.
- "Spontan hərəkət" - planlaşdırılmamış, qeyri-ixtiyari hərəkət.
- "Spontan yanma" - xarici alov mənbəyinə ehtiyac olmadan öz-özünə baş verən yanma.
- "Spontan ifadə" - düşünülməmiş, səmimi və təbii şəkildə söylənilən sözlər.
- "Spontan yaranma" - qabaqcadan təyin olunmamış, öz-özünə baş verən bir hadisənin meydana çıxması.
Beləliklə, spontan sözü sadəcə "öz-özünə" mənasından daha geniş bir anlayışı əhatə edir. O, qeyri-ixtiyariliyi, təbiiyyəti, səmimiyyəti və gözlənilməzliyi birləşdirən bir sifətdir. Onun sinonimləri arasında "təbii", "ani", "qeyri-ixtiyari", "öz-özünə", "sürətli", "bədahətən" kimi sözlər göstərilə bilər, lakin bu sözlər tam olaraq spontanın bütün mənalarını əhatə etmir.