izahlı lüğət 0 baxış 0 reaksiya Düzəliş

Şivəkar sözü Azərbaycan dilində "işvəkar", "lətifəli", "şirin dilli", "hövsələli", "söhbətcil" mənalarında işlənən bir sözdür. Lüğətlərdə sadəcə "işvəkar" kimi izah edilməsi sözün məna çalarlarının tam əks etdirməməsinə səbəb olur. Sözün əsas mənası, hərəkət və nitqdəki incəlik, lətifə və cazibədir. Bu incəlik fiziki görünüşdəki işvədən daha çox, nitq və davranışdakı lətifə, zarafat, xoşməramlı və cazibədarlıqdan qaynaqlanır.

Sözün etimologiyasına nəzər salsaq, "şivə" komponentinin "şirin", "lətif", "incə", "cəlbedici" kimi mənaları vardır. "-kar" isə fellərdən sifət yaradan bir şəkilçidir və bu halda "sahib olan", "edən" mənasını verir. Beləliklə, "şivəkar" sözü "şirinliyə, lətifəyə, incəliyə, cazibəyə sahib olan" mənasını verir. Bu məna, sadəcə "işvəkar" sözü ilə tam ifadə olunmur. Çünki "işvə" daha çox fiziki cazibə, xarici görünüşlə bağlıdır, halbuki "şivəkar" nitq və davranışdakı incəlikləri də əhatə edir.

Seyid Əzim Şirvaninin misalında olduğu kimi, "şivəkar" sözü həm müsbət, həm də mənfi kontekstdə istifadə oluna bilər. Misalda şair, özünün bədbəxtliyinin səbəbini, hər bir gözəl qızın ona "şivəkar" (lətifəli, cazibədar görünən) olaraq yanaşmasına bağlayır. Bu, "şivəkarlığın" gizli bir məna, bir tələ, bir aldadıcı görünüş ola biləcəyini göstərir. Yəni, "şivəkar" görünüş arxasında gizlənən həqiqətin xoşagəlməz ola biləcəyini ifadə edir.

Başqa bir nümunədə: "O, danışığında şivəkar idi, hər kəsin diqqətini cəlb edirdi." burada söz tamamilə müsbət mənada işlənərək, söhbətcil, xoş söhbətli, sözləri ilə insanları valeh edən bir insanı təsvir edir. Beləliklə, "şivəkar" sözü kontekstdən asılı olaraq müxtəlif məna çalarları əldə edə bilər.

Yekun olaraq, "şivəkar" sözü "işvəkar"dan daha geniş və çoxcəhətli bir mənaya malikdir və həm nitq, həm də davranışdakı lətifə, incəlik, cazibə və şirinliyi ifadə edir. Kontekstdən asılı olaraq həm müsbət, həm də mənfi konotasiyalarda istifadə oluna bilər.

Söz-söhbət (0)

Bu haqda yaz