Şövq (ər. شوق - şavq) sözü Azərbaycan dilində şiddətli bir istək, həvəs, arzu və ya meyil ifadə edir. Ərəb mənşəli olan bu söz, dilçilik baxımından kökü olan şəvəq (شوق) felindən törəmədir və “çox istəmək”, “həsrət çəkmək”, “qılgınma duymaq” mənalarını ehtiva edir. Bu mənaların hamısı şövq sözünün əsasını təşkil edir. Yəni, sadəcə “istək”dən daha çox, güclü, hətta həyəcan verici bir istək, içdən gələn, insanı hərəkətə keçirməyə təhrik edən bir arzu və ya həvəs ifadə olunur.
Şövq sözünün leksik mənası kontekstdən asılı olaraq müxtəlif nüanslar əldə edə bilər. Məsələn, “vətənə şövq”, “elmə şövq”, “incəsənətə şövq” kimi ifadələrdə müəyyən bir sahəyə, məqsədə yönəlmiş güclü bir həvəs ifadə olunur. Digər tərəfdən, “onun səsinə qarşı şövqü artırdı” kimi cümlədə isə, şövq sözü bir kəsə, bir hadisəyə qarşı yaranan güclü meyil, ehtiras mənasında işlənir. Bəzi hallarda isə, hətta əsəbi bir həyəcan, sızıldayan bir arzu halını ifadə edə bilir.
Nümunə cümlələr:
- O, elmə dərin bir şövqlə yanaşırdı.
- Vətənə şövqü onu doğma torpağa qaytardı.
- Onun musiqiyə olan şövqü hər kəsi heyran qoymuşdu.
- Yeni bir işə başlamaq üçün içində qığılcım kimi parıldayan bir şövq hiss edirdi.
- Sənətə olan şövqü onu əbədi olaraq özünə bağlamışdı.
Verilmiş misalda “Molla İbrahim Xəlili bu halət ilə görməkdən vəch edib, şövqdən qayəm sövt ilə çağırırlar” cümləsində şövq sözü, ehtimal ki, bir hadisəyə qarşı çox güclü, hətta nəzarətsiz, həyəcan dolu bir həvəs və ya ehtirası bildirir. “Sövt ilə çağırırlar” ifadəsi də bu ehtirasın səsini, nəfəsini kəsən dərəcədə şiddətli olduğunu göstərir.