izahlı lüğət 0 baxış 0 reaksiya Düzəliş

Tamlı sifəti, əsasən Azərbaycan dilində qida məhsullarına aid olaraq "dadlı, ləzzətli" mənasında işlədilir. Lüğətlərdəki qısa izah, sözün tam əhatəsini verməsə də, onun əsas mənasını ifadə edir. "Tamlı" sözü, sadəcə olaraq "şirin", "turş", "acı" kimi tək bir dad növünü deyil, daha geniş bir ləzzət spektrini ifadə edir. Yeməyin bütün komponentlərinin harmoniyası, ədviyyatların uyğunluğu, hazırlanma texnologiyasının mükəmməlliyi nəticəsində əldə olunan xoş dad təəssüratını ifadə edir. Bu, sadəcə dad qönçələrinə təsir edən bir keyfiyyət deyil, həm də yeməyin toxuması, qoxusu və görünüşü ilə əlaqəli bir ümumi təəssüratdır.

Misal üçün, "tamlı xörək" ifadəsi, sadəcə olaraq "dadlı xörək"dən daha çox məlumat verir. "Dadlı" sözü daha ümumi olub, müxtəlif dad növlərini əhatə edərkən, "tamlı" sözü daha spesifik olaraq, yeməyin bütövlükdə xoş və balanslı dadını vurğulayır. "Tamlı yeməklər" ifadəsi də eyni mənada işlənir və bir neçə müxtəlif yeməyin hamısının ləzzətli və xoş dadlı olduğunu ifadə edir.

Sözün ikinci mənası olan "bir qədər başqa dad verən, başqa dadan…" isə daha az işlənən və kontekstə bağlı bir mənadır. Bu mənada "tamlı" sözü, yeməyə əlavə olunan ədviyyat və ya digər komponentlərin əsas dada əlavə olaraq bir qədər fərqli bir ləzzət verdiyi zaman işlədilir. Məsələn, "Bu şorbanın tamlı bir dadı var, içində hansısa xüsusi ədviyyat hiss olunur" cümləsində "tamlı" sözü, əsas dadı tamamlayan əlavə bir ləzzətin mövcudluğunu ifadə edir. Bu mənada "tamlı" sözü, "ədviyyəli", "ətirli" kimi sözlərlə sinonim kimi işlənə bilər, amma "tam" sözündən əmələ gəldiyi üçün daha çox "bütövlükdə dadlı" mənasını da özündə saxlayır.

Ümumi olaraq, "tamlı" sözünün mənası, yalnız lüğətlərdəki qısa təriflərlə məhdudlaşmır. O, Azərbaycan mətbəxinin zənginliyini və dad harmoniyasına verilən əhəmiyyəti əks etdirən bir söz olaraq, daha geniş kontekstdə təhlil edilməlidir. Sözün etimologiyasına dair tədqiqatlar onun dəqiq mənşəyini və zaman keçdikcə məna dəyişikliyini aydınlaşdıra bilər.

Söz-söhbət (0)

Bu haqda yaz