izahlı lüğət 0 baxış 0 reaksiya Düzəliş

Tapdamaq sözü Azərbaycan dilində "ayaqla basıb, yerdəki şeyləri əzmək, dağıtmaq" mənasında işlənir. Lüğətlərdə sadəcə "bax tapdalamaq" kimi qısa bir izah olsa da, bu, sözün semantik potensialını tam əks etdirmir. "Tapdamaq" fəaliyyətinin əsas xüsusiyyəti təkrarlanan və qəsdən həyata keçirilən ayaq basma hərəkətidir. Bu hərəkət nəticəsində əşyalar ya tamamilə məhv olur, ya da formasını dəyişir, dağılır, əzilərək deformasiyaya uğrayır.

Sözün mənşəyinə gəldikdə, "tap-" morfeminin "təpədən-düyünə" mənasını ifadə edən kök fe'llərdə (məsələn, təpələmək, tap-tütü olmaq) işlənməsini nəzərə alsaq, "tapdamaq" sözünün ayaqla təkrarlanan, ardıcıl basma hərəkəti mənasını gücləndirən bir təkrarlama ifadəsindən əmələ gəldiyi ehtimal olunur. "-maq" isə məchul fe'l şəkilçisidir.

Bədii ədəbiyyatda "tapdamaq" sözü adətən məcazi mənada, bir şeyə çox yaxşı bələd olmaq, onu dərindən tanımaq, ətraflı öyrənmək mənasında işlənir. Bədii nümunədə olduğu kimi, Bəxtiyar Vahabzadənin misrasında şairin küçələri dərinliklə tanıdığını, onlarla sıx əlaqədə olduğunu ifadə edir. "Mən sizin sinənizi tapdamışam" ifadəsi "Sizi dərindən tanıyıram, həyatınızı, daxili aləminizi ətraflı bilirəm" mənasını verir.

Yekun olaraq, "tapdamaq" sözü konkret fiziki hərəkəti (ayaqla əzmək) ifadə etməklə yanaşı, məcazi mənada da dərin tanışlıq, ətraflı bilmək mənasını da daşıyır. Bu məna kontekstə görə dəyişə bilər. Sözün işlənməsində təsvir olunan fəaliyyətin təkrarlanma xüsusiyyətinin vurğulanması vacibdir.

Söz-söhbət (0)

Bu haqda yaz