Uyar sözü Azərbaycan dilində geniş məna çalarlarına malik bir sifətdir. Lüğətlərdə sadəcə "uyğun, müvafiq, münasib, düzgələn, uyan, uyğun gələn" kimi təriflənməsi, onun zəngin semantik potensialını tam əks etdirmir. Daha dəqiq və geniş izahı belə verilməlidir:
Uyar, əsasən bir şeyin başqa bir şeyə, vəziyyətə, şəraitə və ya tələbə uyğunluğunu, müvafiqliyini və münasibliyini bildirən bir sifətdir. Bu uyğunluq həm fiziki, həm də mənəvi, həm də funksiyal xarakterli ola bilər. Mətndəki "uyğun, müvafiq, münasib, düzgələn, uyan, uyğun gələn" sözləri uyar sözünün sinonimləri olsa da, hər biri özünəməxsus incə məna fərqlərinə malikdir. "Uyar" daha ümumi və əhatəli bir termin olaraq bu sinonimləri özündə birləşdirir.
Məsələn, "uyar hava" deyəndə, həmin havanın həmin ankı fəaliyyət üçün münasib olduğunu, "uyar geyim" deyəndə geyim tərzinin hadisəyə, yerə və ya şəraitə uyğun olduğunu, "uyar cavab" deyəndə verilən cavabın suala və ya vəziyyətə müvafiq olduğunu ifadə edirik. "Düzgələn" daha çox ölçü, forma və ya mexaniki uyğunluq bildirərkən, "uyan" bir şeyin başqa bir şeyə tam və dəqiq uyğunluğunu vurğulayır. "Uyar" isə bu mənaları bir daha ümumiləşdirərək ən geniş şəkildə əhatə edir.
Etimalogiyasına gəldikdə, "uyar" sözünün türk dilləri ailəsindən gəldiyi güman edilir və kökü ehtimal ki, "uymaq" felindən törəmişdir. "Uymaq" felinin mənası da müxtəlifdir və əşyaların bir-birinə uyğun gəlməsindən tutmuş, bir-birinə münasib olmağa qədər geniş bir məna spektrini əhatə edir. Beləliklə, "uyar" sözünün mənası, "uymaq" felinin sifət formasına çevrilməsi ilə ortaya çıxmışdır.
Cümlə içində nümunələr:
- Bu paltar sənə çox uyar.
- Verdiyi cavab tamamilə uyar idi.
- İşə qəbul üçün tələb olunan tələblərə uyar namizədlər seçildi.
- Bu proqram əməliyyat sisteminə uyar deyil.
- Hava şəraiti gəzinti üçün uyar deyildi.