izahlı lüğət 0 baxış 0 reaksiya Düzəliş

Uzanıqlı sözü Azərbaycan dilində zərf kimi işlənir və "uzanmış halda, uzanmış vəziyyətdə" mənasını verir. Lüğətlərdəki bu tərif, sözün əsas mənasını əks etdirməklə yanaşı, onun istifadə dairəsini tam şəkildə əhatə etmir. Uzanıqlı sözü, sadəcə "uzanmış" vəziyyəti bildirməkdən əlavə, həmin vəziyyətin nəticəsini, yaratdığı təsiri də ifadə edir. Belə ki, hər hansı bir əməlin, köməyin, istəyin yerinə yetirilməməsi, reallaşmaması nəticəsində yaranan vəziyyətə işarə edir. Bu mənada, uzanıqlı, əlin, gözləntinin, ümidin yerinə yetməməsini, boş qalmasını, reallaşmamasını ifadə edir.

Sözün etimologiyasına nəzər salsaq, "uzan" felindən törəmə olduğunu görürük. "Uzan-" felinin "uzatmaq, uzanmaq" mənalarını daşıdığını nəzərə alsaq, "uzanıqlı" sözünün "uzanmış vəziyyətdə olmaq"dan daha geniş məna kəsb etdiyini daha aydın görərik. Yəni, sadəcə fiziki bir vəziyyəti deyil, bir əməlin, istəyin yerinə yetirilməməsi nəticəsində yaranan bir vəziyyəti ifadə edir. Bu vəziyyət ümidsizliyi, çarəsizliyi, boş ümidləri ifadə edir.

Misal üçün, verilən cümlədə ("Badam xala başını aşağı salıb əl vermədi, dinmədi, İnsafın əli uzanıqlı qaldı") "insafın əli uzanıqlı qaldı" ifadəsi, İnsafın köməyinin, yardımlarının gözlənildiyi, lakin Badam xalanın əl verməməsi, dinməməsi səbəbiylə bu köməyin, yardımların yerinə yetmədiyini, boş qaldığını bildirir. Bu mənada, "uzanıqlı" sözü həm fiziki bir vəziyyəti (əlin uzanmış vəziyyətdə olması), həm də məcazi bir vəziyyəti (köməyin, ümidin boş qalması) ifadə edir.

Başqa bir nümunə olaraq, "Yardım əli uzanıqlı qaldı" cümləsini götürək. Bu cümlədə "uzanıqlı" sözü, gözlənilən köməyin gəlmədiyini, istəyin reallaşmadığını ifadə edərək, məyusluğu, ümidsizliyi vurğulayır. Bu sözün istifadəsi, dilin ifadə imkanlarını genişləndirərək, müəyyən bir duyğunu daha dəqiq və təsirli şəkildə çatdırmağa imkan verir.

Söz-söhbət (0)

Bu haqda yaz