Vərəmləmək fellinin Azərbaycan dilindəki mənası, sadəcə "vərəmlənmək"ə istinad etməkdən daha geniş və dəqiq şəkildə izah edilməlidir. Lüğətlərdəki qısa ifadə, sözün kontekstdə istifadəsinin zənginliyini tam əks etdirmir.
Etimalogiyası: "Vərəm" sözünün kökü türk dillərindən gəlir və xəstəlik mənasını verir. "-ləmək" isə fellərin törəmə şəkilçisidir, hərəkət və proses ifadə edir. Beləliklə, "vərəmləmək" əslində "vərəm xəstəliyinə tutulmaq, vərəmə yoluxmaq" mənasından çıxaraq, metaforik mənada istifadə olunmuşdur. Bu istifadədə "vərəm" xəstəliyin tədricən, yavaş-yavaş yayılması və bədəni əritməsi kimi təsəvvür olunur.
Mənası: "Vərəmləmək" sözü, fiziki vərəm xəstəliyinə tutulmaq mənası ilə yanaşı, daha geniş mənada aşağıdakı mənaları da özündə ehtiva edir:
- Tədricən, yavaş-yavaş zəifləmək, ərimək: Bu mənada, fiziki deyil, mənəvi, sosial və ya iqtisadi zəifləmə prosesi ifadə olunur. Misal üçün, "İşsizlik onu vərəmlədirdi" cümləsində "vərəmləmək" sosial və iqtisadi zəifləməni bildirir.
- Gizlicə, tədricən yayılmaq, təsir etmək: Bu mənada, bir fikir, xəstəlik və ya pis bir vərdişin yavaş-yavaş və qeyri-aşkar şəkildə yayılması nəzərdə tutulur. Misal olaraq, "Şəhəri korrupsiya vərəmlədirdi" cümləsində "vərəmləmək" korrupsiyanın yayılma prosesini ifadə edir.
- Çürümək, məhv olmaq: Bu mənada, bir şeyin tədricən məhv olmasına istinad olunur. Misal üçün, "Qocalıq onu yavaş-yavaş vərəmlədirdi" cümləsində fiziki çürümə nəzərdə tutula bilər.
Misal cümlələr:
- Yüksəklərə, mavi göylərə doğru boylanan bacalar Qaraşəhərin zirzəmilərində vərəmləyən fəhlələrin dastanını oxuyurdu. (Bu cümlədə vərəmləmək, fiziki və mənəvi zəifləməni, ağır iş şəraitinin fəhlələrə təsirini ifadə edir.)
- Qəddarlıq yavaş-yavaş qəlbinin sülhünü vərəmlədirdi. (Mənəvi zəifləmə)
- İşsizlik onu vərəmlədirdi, ümidləri tükənirdi. (Sosial və iqtisadi zəifləmə)
- Nifrət, tədricən ailəni vərəmlədirdi. (Gizlicə yayılma, dağılma)
Nəticə olaraq, "vərəmləmək" fellinin mənası sadəcə "vərəmlənmək" deyil, kontekstdən asılı olaraq müxtəlif mənaları özündə ehtiva edən, zəngin bir məna kəsb edən sözdür.