Ağartı
Mənası: Süddən əmələ gələn müxtəlif qida məhsullarının ümumiləşdirilmiş adı. Bu termin altında qatıq, xama, kərə yağı, pendir və s. kimi süd məhsulları nəzərdə tutulur. Əsasən, südün qatılaşması və ya emalı nəticəsində əldə edilən bütün ağ rəngli məhsullar üçün istifadə olunur.
Mənbəyi: Sözün etimologiyası Azərbaycan dilinin özündəndir. "Ağ" sözünün "ağ rəngli" mənası ilə birləşməsi nəticəsində yaranmışdır. "Artı" isə bu mənada "əlavə", "hasilə" mənalarında istifadə olunur. Beləliklə, "ağartı" sözü həqiqətən də südün əlavə, hasilə məhsulları anlamını verir. Sözün yayılması əsasən Qarabağ regionu, xüsusilə də Ağdam şivəsi ilə bağlıdır. Bu dialektdə "ağartı" termini daha geniş istifadə olunur və süd məhsullarını ümumiləşdirmək üçün əsas vasitə kimi çıxış edir. Digər regionlarda isə daha çox konkret süd məhsullarının adları (məsələn, qatıq, xama) üstünlük təşkil edir.
Regional Xüsusiyyətlər: Ağartı termini Qarabağ regionunda, xüsusən Ağdamda daha geniş yayılmış və məişət dilində tez-tez istifadə olunan bir sözdür. Digər regionlarda bu termin o qədər geniş istifadə olunmasa da, süd məhsullarını ümumi şəkildə adlandırmaq üçün istifadə oluna bilər. Ancaq hər bir regionda özünəməxsus süd məhsullarının adları da mövcuddur.
Tarixi Məlumat: Ağartı termininin tarixi kökləri qədim Azərbaycan kənd təsərrüfatı və süd məhsullarının istehsalı ilə sıx bağlıdır. Min illər ərzində süd məhsullarının emalı və istehlakı geniş yayılmışdır və bu proseslə bağlı terminlərin formalaşmasına təsir göstərmişdir. "Ağartı" termini, sadəliyi və ümumi anlamı sayəsində, bu uzun tarixi prosesdə öz yerini tutmuşdur.