Bulama
Mənası: Yeni doğan heyvanların (əsasən, inək, qoyun, keçinin) ilk günlərdə sağılan südü. S. Altaylının lüğətində həm “bulama”, həm də “bulamac” kimi qeydə alınmışdır. “Bulamac” termini “bulama”ya nisbətən daha geniş mənada istifadə olunaraq, bəzən qatılaşdırılmış süd məhsullarını da əhatə edə bilər. Bulama adətən təzə, qatı və yağlı olur və bəzi hallarda digər əlavələr (məsələn, bal, şəkər) ilə birlikdə istehlak olunur. Südün ilk sağılmasının xüsusi əhəmiyyət kəsb etməsi və onun sağlamlıq üçün faydalı hesab olunması bu terminin yaranmasına təsir göstərə bilər.
Mənbəyi: Sözün etimologiyası tam aydın deyil, lakin Türkiyə dilləri ailəsinə aid olduğu güman edilir. S. Altaylının topladığı materialların əsasında bu terminin Azərbaycan dilində köklü bir söz olduğu ehtimalı güclüdür. “Bulama” sözünün “bulamaq” (qarışdırmaq, qatılaşdırmaq) felindən törəyə biləcəyi ehtimalı da vardır. Bu halda, “bulama” adı südün qatı və yoğun quruluşuna işarə edə bilər. Lakin bu, yalnız bir ehtimal olaraq qalır və daha dərin araşdırmalar tələb edir.
Regional Xüsusiyyətlər: Bulama termini Azərbaycanın bütün bölgələrində istifadə olunsa da, onun hazırlanması və istehlakı üsulları regional fərqlər göstərə bilər. Məsələn, bəzi bölgələrdə bulama yalnız təzə halda içilir, bəzi bölgələrdə isə qurudulub saxlanılır və daha sonra istifadə olunur.
Tarixi Kontekst: Bulama, əsasən kənd təsərrüfatı ilə məşğul olan əhalinin ənənəvi qidası olmuşdur. Südün ilk sağılmasının müqəddəs sayıldığı inanclar və bulamaya verilən əhəmiyyət, onun tarixi kontekstini anlamağa kömək edir. Tarixi mənbələrdə bulama haqqında birbaşa məlumat olmamasına baxmayaraq, ədəbiyyatda və xalq arasında yayılmış nağıllarda, südün və onun ilk sağılmasının əhəmiyyəti ilə bağlı müxtəlif rəvayətlərə rast gəlmək mümkündür.