Qovut
Mənası: Qovurğanı kirkirədə üyüdüb onu doşabla (üzüm şirəsi və ya digər şirələr) ovurlar. Sonra əl içi boyda sıxıb dürmək formasına salınır və yeməyə də belə verilir. Yəni, qovurğanın doşabla qarışdırılıb, xüsusi formada hazırlanmış şirin bir növüdür.
Mənbəyi: "Qovut" sözünün etimologiyası tam aydın deyildir. Lakin, sözün kökü türk dillərindəki "qovurmaq" feli ilə əlaqələndirilə bilər. Qovurğanın (buğda, arpa və ya başqa dənli bitkilərin qovrulmuş və üyüdülmüş halına) doşabla qarışdırılıb hazırlanması prosesi ilə əlaqəlidir. Sözün formalaşmasında fars və ya ərəb dillərinin təsiri də mümkündür, lakin bu barədə əlavə araşdırmalar aparılmalıdır. Qovutun hazırlanma üsulu Azərbaycanın müxtəlif regionlarında, xüsusilə də kənd yerlərində qədimdən bəri mövcuddur və milli mətbəximizin ayrılmaz hissəsidir.
Regional Fərqlər: Qovutun hazırlanma üsulu və tərkibi regionlara görə fərqli ola bilər. Məsələn, bəzi bölgələrdə düyü və ya başqa dənli bitkilər də qovutun hazırlanmasında istifadə olunur. Doşabın növü də regiondan regiona dəyişə bilər. Qovutun formasının və ölçüsünün də müxtəlifliyi müşahidə olunur.
Tarixi: Qovutun tarixi qədim dövrə gedib çıxır. Dənli bitkilərin qovrulması və üyüdülməsi, habelə şirələrdən istifadə edilməsi qədim insan mədəniyyətinin ayrılmaz hissəsi olmuşdur. Qovutun hazırlanması sadə olduğu üçün uzun illər ərzində xalq arasında geniş yayılmış və nəsillər boyu təcrübə yolu ilə təkmilləşdirilmişdir.