Qurut
Mənası: Qurut qurudulmuş süd məhsuludur. Əsasən qazax, şahbuz və ordubad dialekt və şivələrində "qurudulmuş dəyirmi şəkilli süzmə" kimi izah olunur. Ancaq ümumi mənada qurut, südün qurudulması nəticəsində əldə edilən istənilən quru süd məhsulunu ifadə edir. Forma və ölçüsü müxtəlif ola bilər.
Mənbəyi: Sözün mənşəyi "qurumaq" felindən törəmədir. Bu, qurutun hazırlanma üsuluna birbaşa işarə edir: südün qurudulması. Sözün etimologiyası aydın şəkildə türk dillərinə aiddir və qədim türk mədəniyyətində süd məhsullarının qurudulub saxlanılmasının geniş yayılmış olduğunu göstərir. Qurutun hazırlanması və istehlakı Azərbaycanın müxtəlif regionlarında, xüsusilə də dağlıq rayonlarında əsrlər boyu davam edən ənənəvi bir ərzaq istehsalı və qədim kulinariya ənənəsinin parçasıdır.
Regional Xüsusiyyətlər: Qurutun hazırlanması üsulu və forması regiondan regiona fərqlənə bilər. Qazax, Şahbuz və Ordubad bölgələrində dəyirmi formada hazırlanması daha çox yayılmışdır. Digər bölgələrdə isə düzbucaqlı və ya digər formalarda da hazırlana bilər. Hətta südün hansı heyvanın südündən hazırlanmasına görə də fərqli növləri vardır (məsələn, qoyun südündən hazırlanan qurut). Bu regional fərqlər qurutun hazırlanma üsulunda, dadında və teksturasında əks olunur.
Tarixi Məlumat: Qurutun uzun müddət saxlanıla bilməsi keyfiyyəti sayəsində qədim zamanlardan etibarən qida ehtiyatlarının təmin olunmasında mühüm rol oynamışdır. Köçəri və yarı-köçəri həyat tərzinə malik əhalinin ərzaq təminatında mühüm yer tutmuşdur. Tarixi mənbələr, qurutun qədim türk xalqlarının ənənəvi qidalarından biri olduğunu təsdiqləyir.