Əsmər sözü Azərbaycan dilində əsasən "qara buğday rəngli", "qara çalarlı", "qaralığa çalan" mənalarında işlənir. Qarabuğday rənginə bənzər, qəhvəyi-qara rəngli dərini ifadə edir. Lakin bu, sadəcə rəng təsviri deyil, bəzən də gözəllik və cazibə ilə əlaqələndirilir. Şərq ədəbiyyatında, xüsusən də aşiqanə şeirlərdə əsmər bənizli qadınlar tez-tez ideal gözəllik timsalı kimi təqdim olunmuşdur. Bu, qaranlıq rəngin gizəmli, dərin və cazibədar tərəflərini vurğulayır.
Əsmərin sadəcə "qara" mənasından fərqi, onun daha çox "qəhvəyi-qara", "qırmızımtıl-qara", "tünd qəhvəyi" kimi tonları da əhatə etməsidir. Yəni, tam qara deyil, qaranlıq çalarların zənginliyini ifadə edir. Bu, sözün vurğuladığı estetik aspekti daha da önə çəkir.
Ədəbiyyatda "əsmər bənizli" ifadəsi ilə yanaşı, "əsmər gözlər", "əsmər saçlar" kimi ifadələr də istifadə olunur, bu da sözün rəngin müxtəlif çalarlarını əhatə etdiyini göstərir. Beləliklə, "əsmər" sadəcə bir rəng adı deyil, ədəbiyyatda simvolik məna da daşıyan, estetik keyfiyyəti ifadə edən bir söz olaraq çıxış edir.
Qısacası, "əsmər" sözü sadəcə "qara" deyil, dərinliyi, cazibəsi və zənginliyi ilə seçilən qaranlıq rəng çalarlarının ümumi təsvirini verən bir söz olaraq ədəbiyyatımızda özünəməxsus yer tutur.