Ətalətli sifəti əsasən hərəkətsizlik, fəaliyyətsizlik və susuzluğu ifadə edir. Tənbəlliklə sinonim olsa da, "ətalətli" daha geniş bir məna kəsb edir. Sadəcə fiziki tənbəlliyi deyil, həm də düşüncə, qərarvermə və hər hansı bir prosesdəki yavaşlığı, ləngliyi əhatə edir. Belə ki, "ətalətli insan" deyəndə təkcə fiziki cəhətdən hərəkətsiz bir şəxsi yox, həm də düşüncəsində, hərəkətlərində ləng, yeniliklərə qarşı müqavimət göstərən bir şəxsi nəzərdə tuturuq.
Bu sözün kökü fizikanın ətalət qanununa istinad edir. Fizikada ətalət cismin hərəkət vəziyyətini dəyişməyə olan müqavimətidir. Bir cisim hərəkətsizdirsə, ətalət ona hərəkətə başlamağa mane olur; əgər hərəkətdədirsə, ətalət onu həmin hərəkətini davam etdirməyə vadar edir. Məcazi mənada isə "ətalətli" sözü bu fiziki prinsipi insan davranışına, sosial proseslərə, hətta tarixi hadisələrə tətbiq edir. Məsələn, "ətalətli iqtisadiyyat" deyəndə, dəyişikliklərə və yeniliklərə müqavimət göstərən, inkişafda ləng bir iqtisadi sistem nəzərdə tutulur.
Misal olaraq verilən "[Uzundərə] əski Şərqin tələsmək bilməyən ətalətli ruhunu özündə saxladığı üçün maraqsız deyildi" cümləsində "ətalətli ruh" ifadəsi, əski Şərq mədəniyyətinin dəyişikliklərə və sürətli inkişafa olan müqavimətini, daha çox ənənəvi və sabit bir həyat tərzinə meylini ifadə edir. Bu, mənfi bir məna ifadə etmir, sadəcə bir xüsusiyyəti, bir xarakteristik xüsusiyyəti göstərir. Beləliklə, "ətalətli" sözü həm müsbət, həm də mənfi kontekstdə istifadə oluna bilər; kontekst sözün əsl mənasını müəyyən edir.