Əvəzləmə (əvəzləmək feliindən törəmiş) termini, bir varlığın, anlayışın, funksiyanın və ya prosesin başqasının yerinə qoyulması, dəyişdirilməsi və ya təmsil edilməsi deməkdir. Bu, sadəcə bir şeyin başqasına dəyişdirilməsindən daha geniş bir anlayışı əhatə edir.
Əvəzləmənin müxtəlif kontekstlərdə fərqli tərəfləri ortaya çıxır. Məsələn, dilçilikdə əvəzləmə, bir sözün, ifadənin və ya cümlənin başqa bir söz, ifadə və ya cümlə ilə dəyişdirilməsini bildirir. Bu, sinonimlərin istifadəsi, proksimal ifadələrlə əvəzləmə və ya ellipsiz (qısaltılmış) cümlə quruluşlarının istifadəsi ilə ola bilər. Mətndəki bir sözün kontekstdən asılı olaraq əvəzedici və ya əvəz olunan sözlə əvəz edilməsi də əvəzləməyə misal ola bilər.
Riyaziyyatda, əvəzləmə, bir dəyişənin və ya dəyişənlərin müəyyən qiymətlərlə əvəz edilməsini bildirir. Bu, tənliklərin həlli və ifadələrin hesablanması üçün vacib bir prosesdir. Proqramlaşdırmada dəyişənlərə müxtəlif qiymətlərin təyin edilməsi də əvəzləmə kimi qəbul edilir.
Biologiyada, əvəzləmə, bir orqanın, toxumanın və ya hüceyrənin başqa bir orqan, toxuma və ya hüceyrə ilə əvəz olunmasını ifadə edir. Bu, transplantasiya əməliyyatları və ya təbii bərpa prosesləri ilə bağlı ola bilər. Həmçinin, bir genin digər genlə əvəz edilməsi də gen müalicəsində gen əvəzləməsi kimi nəzərdən keçirilir.
Ümumiyyətlə, əvəzləmə prosesi müəyyən bir məqsədə xidmət edir: sözün, anlayışın və ya varlığın daha aydın ifadə edilməsi, funksiyanın davam etdirilməsi, problemə daha sadə bir həll tapılması və ya yeni imkanların açılması. Əvəzləmənin mahiyyəti konkret kontekstdən asılı olaraq dəyişə bilsə də, əsas ideya hər zaman bir şeyin başqasına dəyişdirilməsi və ya təmsil edilməsidir.