Əvəzləndirmə (əvəzləndirmək felindən törəmiş isim) bir varlığın, anlayışın, və ya funksiyanın başqasının yerini tutması, onunla əvəz olunması prosesi və ya nəticəsidir. Sadəcə bir şeyin başqasına dəyişdirilməsi deyil, həm də yeni elementin əvvəlkinin rolunu, vəzifəsini və ya mənasını tam və ya qismən öz üzərinə götürməsini əhatə edir.
Əvəzləndirmə müxtəlif sahələrdə müxtəlif mənalarda istifadə oluna bilər. Məsələn, linqvistikada, əvəzləndirmə sözlərin, ifadələrin və ya bütöv cümlələrin sinonimlərlə və ya digər dil vasitələri ilə əvəz olunmasıdır. Bu, mətnin anlaşılıqlılığını artırmaq, təkrarlardan qaçmaq və ya üslub xüsusiyyətlərini dəyişmək üçün istifadə oluna bilər.
Kimyada, əvəzləndirmə reaksiyaları bir molekulda atomların və ya atom qruplarının başqaları ilə əvəz olunması prosesidir. Bu, yeni kimyəvi birləşmələrin əmələ gəlməsinə səbəb olur.
Biologiyada, əvəzləndirmə mutasiyalar nəticəsində DNT-nin nukleotid ardıcıllığında baş verən dəyişiklikləri, yəni bir nukleotidin başqasına əvəz olunmasını ifadə edə bilər. Bu, zülalların strukturunda dəyişikliyə və orqanizmin fenotipində dəyişikliyə səbəb ola bilər.
İqtisadiyyatda, əvəzləndirmə bir məhsulun başqa bir məhsulla əvəz edilməsini ifadə edə bilər. Məsələn, bir texnologiyanın daha effektiv bir texnologiya ilə əvəzlənməsi və ya bir əmtəənin daha ucuz bir əmtəə ilə əvəzlənməsi.
Ümumiyyətlə, əvəzləndirmə anlayışı müxtəlif kontekstlərdə bir elementin başqasına funksiya, məna və ya mövqeyini ötürməsini ifadə edən geniş və çoxşaxəli bir anlayışdır. Bu, həm təbii proseslərdə, həm də insan tərəfindən qəsdən həyata keçirilən əməliyyatlarda müşahidə oluna bilər.