Fenologiya (yun. phaino – görünürəm və logos – elm) – biologiyanın bir bölməsi olub, ilin fəsillərinin dəyişməsi ilə əlaqədar olaraq bitki və heyvanların həyatında mövsümi olaraq baş verən hadisələri öyrənən elmdir. Bu hadisələrə bitkilərin çiçəklənməsi, meyvə verməsi, yarpaqlarının açılması və tökülməsi, heyvanların yuva qurması, köç etməsi, çoxalması və s. daxildir.
Fenoloji müşahidələr təbiətdəki dəyişikliklərin vaxtını dəqiq müəyyən etməyə və bu dəyişikliklərin iqlim dəyişiklikləri, ətraf mühitin çirklənməsi və digər amillərlə necə əlaqədar olduğunu öyrənməyə imkan verir. Yəni, fenologiya sadəcə olaraq bitki və heyvanların mövsümi həyat dövrlərini izləməklə kifayətlənmir; həm də bu müşahidələr ətraf mühitin vəziyyətinin qiymətləndirilməsi üçün əsas götürülür. Məsələn, quşların köçmə vaxtının dəyişməsi, çiçəklərin daha tez açması və ya yarpaqların daha gec tökülməsi kimi fenoloji dəyişikliklər qlobal istiləşmənin göstəricisi ola bilər.
Fenoloji tədqiqatlar müxtəlif metodlar vasitəsilə aparılır. Bunlara vizual müşahidələr, fotoqrafiya, peyk görüntüləri və sensor texnologiyaları daxildir. Toplanan məlumatlar fenoloji kalendarlar, qrafiklər və xəritələr vasitəsilə təhlil edilir və təqdim olunur. Bu məlumatlar kənd təsərrüfatı, meşəçilik, balıqçılıq, turizm və digər sahələrdə praktiki tətbiq olunur. Məsələn, fenoloji məlumatlar əsasında kənd təsərrüfatı bitkilərinin əkilmə və biçin vaxtı müəyyən edilə bilər, meşə yanğınlarının qarşısının alınması üçün tədbirlər planlaşdırıla bilər və s.
Qısaca desək, fenologiya təbiətin ritmini öyrənən, bu ritmlərin dəyişmə səbəblərini araşdıran və bu dəyişikliklərin nəticələrini proqnozlaşdırmağa çalışan maraqlı və çoxşaxəli bir elm sahəsidir. Onun əhəmiyyəti həm elmi, həm də praktiki baxımdan olduqca yüksəkdir.