İrsiyyət (ər. vərəsəlik-dən) biologiyanın əsas anlayışlarından biri olub, valideynlərdən övladlarına genlər vasitəsilə ötürülən xüsusiyyətlərin məcmusudur. Sadəcə fiziki görünüşü deyil, həm də davranış, xarakter, hətta müəyyən xəstəliklərə meyllilik kimi bir çox amilləri əhatə edir.
İrsiyyətin əsas daşıyıcıları genlərdir – DNT-nin müəyyən hissələri olub, canlı orqanizminin bütün xüsusiyyətlərinin kodunu özündə saxlayırlar. Bu kodlar, əslində, "quruluş planı" kimi fəaliyyət göstərir, orqanizmin inkişafını və fəaliyyətini müəyyənləşdirir. Valideynlərdən övladlara bu "quruluş planı"nın surəti ötürülür, lakin tam eyni surət olmur. Genlərin bir-biri ilə qarışması, mutasiyalar (genlərdə baş verən dəyişikliklər) və ətraf mühitin təsiri nəticəsində övladlar valideynlərinin tam surəti olmurlar, onlarda fərqliliklər müşahidə olunur.
İrsiyyətin tədqiqi genetika elminin əsasını təşkil edir. Genetika, irsiyyətin mexanizmlərini, genlərin quruluşunu, funksiyasını və onların dəyişməsini öyrənir. Bu elm sahəsinin inkişafı tibb, kənd təsərrüfatı və digər sahələrdə mühüm tətbiqlərə malikdir. Məsələn, genetik xəstəliklərin diaqnozu və müalicəsi, yüksək məhsuldarlılığa malik bitki və heyvanların yetişdirilməsi genetika elminin nailiyyətlərinə əsaslanır.
İrsiyyət sadəcə genlərin ötürülməsi ilə məhdudlaşmır. Epigenetika kimi yeni elmi sahələr göstərir ki, ətraf mühitin təsiri də genlərin ifadəsinə təsir göstərə bilər və bu təsir nəsillərə ötürülə bilər. Bu isə irsiyyətin daha mürəkkəb və dinamik bir proses olduğunu göstərir.
Qısacası, irsiyyət, həyatın davamlılığını təmin edən, valideynlərdən övladlara xüsusiyyətlərin ötürülməsi prosesi olub, həm canlıların müxtəlifliyini, həm də onların bəzi ümumi xüsusiyyətlərini izah edir. Bu, həm təkamül prosesinin, həm də fərdi inkişafın əsasını təşkil edən mürəkkəb və maraqlı bir mövzudur.