Qısqanış (is. qısqanma) - bir insanın özünə məxsus olan və ya özünün olduğunu düşünərək bağlandığı bir şeyə, bir şəxsə, və ya bir vəziyyətə başqalarının yaxınlaşmasına, ona sahib olmaq istəməsinə, onu əlindən almaq istəməsinə qarşı duyduğu güclü mənfi duyğu, həsəd və narahatlıq hissidir. Bu duyğu, sevgi, sahib olmaq istəyi, etibarlılığın olmaması və ya qorxunun təzahürü kimi müxtəlif psixoloji amillərdən qaynaqlanır.
Qısqanışın səbəbləri çoxşaxəlidir. Bunlara sahiblik istəyi, özünə inamsızlıq, keçmiş travmalar, ətraf mühitin təsiri və cins fərqləri də daxildir. Məsələn, cinslərarası münasibətlərdə qadınların qısqanclığının kişilərə nisbətən daha intensiv və ifadəli olması müşahidə olunur, lakin bu, hər zaman belə deyil və fərdi xüsusiyyətlərdən çox asılıdır. Bu fərqliliyin səbəbləri bioloji, sosial və mədəni amillərlə izah edilir. Bioloji olaraq, qadınların reproduktiv sağlamlığı ilə bağlı narahatlıqları onlarda qısqanclıq hissinin daha güclü olmasına səbəb ola bilər. Sosial və mədəni amillər isə cəmiyyətin qadın və kişilərdən gözləntiləri ilə bağlıdır.
Qısqanışın ifadə formaları da müxtəlifdir. Bəzi insanlar qısqanclıqlarını açıq şəkildə ifadə edərkən, bəziləri bunu gizlətməyə çalışırlar. Açıq ifadə olunan qısqanclıq, mübahisələrə, etibarsızlığa, hətta zorakılığa belə gətirib çıxara bilər. Gizli qısqanclıq isə insanın daxilən əzab çəkməsinə, depressiyaya və sağlamlıq problemlərinə səbəb ola bilər. Sağlam münasibətlərdə, qısqanclığın səbəbləri müzakirə olunmalı, anlaşılmazlıqlar aradan qaldırılmalı və etibar bərpa olunmalıdır.
M.S. Ordubadinin “Qadın və qızlarda… qısqanışlar həddindən artıqdır” ifadəsi qadınların qısqanclığının cəmiyyətdəki rolu və sosial normalar ilə bağlı stereotiplərə işarə edir. Lakin bu, hər bir qadının qısqanc olduğunu demək deyil, sadəcə qısqanclığın qadınlarda daha tez-tez və daha güclü şəkildə müşahidə oluna biləcəyinə dair bir müşahidədir. Bu müşahidənin arxasında yatan səbəbləri daha geniş şəkildə araşdırmaq üçün psixologiya, sosiologiya və antropologiya kimi elmlərin nəticələrindən istifadə etmək lazımdır.