izahlı lüğət 1 baxış 0 reaksiya Düzəliş

Nə₂ (bağlayıcı) Azərbaycan dilinin sintaksisində həm sadə, həm də mürəkkəb cümlələrdə cümlə üzvləri və ya cümlə hissələrini bir-birinə bağlayan bir bağlayıcıdır. Funksiyasına görə koordinativ (yanaşı) bağlayıcılar qrupuna aiddir. Əsasən təkrarlanma yolu ilə işlədilir və ardıcıl olaraq sadalanan elementləri, faktları və ya hadisələri vurğulayır. Bu, mənasını daha da dəqiqləşdirmək üçün kontekstə bağlıdır.

Mənşəyi: "Nə" bağlayıcısının etimologiyası qədim türk dillərinə gedib çıxır. Qədim türk dillərindəki sorğu əvəzlikləri ilə bağlılığı ola bilər. Lakin, müasir Azərbaycan dilində əvəzlik kimi deyil, bağlayıcı kimi istifadə olunur və sorğu mənasını tamamilə itirmişdir.

İstifadə nümunələri:

Sadə cümlədə: "O, həm oxuyur, nə oxuyur, nə də yazır." Bu cümlədə "nə...nə də..." bağlayıcı quruluşu həmcins üzvləri ("oxuyur", "yazır") mənfi mənada bir-birinə bağlayır. Hər iki fəaliyyətin olmamasının vurğulanması üçün istifadə olunmuşdur.

Mürəkkəb cümlədə: "Yağış yağır, nə göy gurultusu eşidilir, nə də külək əsir." Bu mürəkkəb cümlədə "nə...nə də..." bağlayıcı quruluşu bir-birinə bağlı olan bəsit cümlələri ( "Yağış yağır", "göy gurultusu eşidilir", "külək əsir") mənfi mənada əlaqələndirir və hər üç hadisənin olmamasının ifadə olunmasını təmin edir.

Fərqli cümlələrdə işlənməsi: "Nə" bağlayıcısı, "nə...nə də...", "nə...nə", "nə...və...", kimi müxtəlif formalarda işlənə bilir. Hər bir forma cümlənin mənasına və vurğu istəyinə görə dəyişir. Məsələn, "nə...və..." quruluşu iki hadisənin və ya elementin ardıcıl olaraq sadalanmasını ifadə edərkən, "nə...nə də..." hər ikisinin olmamasının vurğulanmasını təmin edir.

Qeyd: "Nə" bağlayıcısının təkrarlanması, sadalanan elementlərin sayından asılı olaraq dəyişir. Üç və daha çox element sadalandıqda, "nə...nə...nə də" və ya oxşar quruluşlar istifadə olunur.

Söz-söhbət (0)

Bu haqda yaz