Nəleyin sözü Azərbaycan dilinin köhnəlmiş sözlərindən biridir və əsasən klassik ədəbiyyat əsərlərində rast gəlinir. İzahlı lüğətlərdə "başmağa oxşar ayaqqabı" kimi tərif olunsa da, bu tərif qeyri-dəqiq və qısadır. Daha dəqiq izah etmək üçün sözün etimologiyasına və istifadə kontekstlərinə nəzər salmaq lazımdır.
Sözün farsca "نعلین" (nə'leyin) sözündən götürülmüş olması ehtimal olunur. "Nəl" (نعل) farscada "nal", "at nalı" mənasını verir. "Nəleyin" isə cəm halda "iki nal", "iki nalvari şey" mənasını ifadə edir. Bu mənadan çıxış edərək, nəleyinin başmaqdan daha çox, ayağın üst və yan hissələrini əhatə edən, bəzən də nalvari formada hazırlanmış bir növ ayaqqabı olduğu nəticəsinə gəlmək olar. Başmaqdan fərqli olaraq, nəleyinin daha möhkəm və davamlı bir ayaqqabı olduğu ehtimal edilir, çünki nalvari forma ayağa daha yaxşı oturmağa və ayağı daha yaxşı qorumuya imkan verir.
Molla Qasım haqqında verilən nümunədə ("ayağına qara meşindən dikdaban Təbriz dübəndisi və bəzi vaxt sarı rəngli nəleyin geyərdi") nəleyinin lüks və ya zərif ayaqqabı kimi deyil, gündəlik həyatda istifadə olunan, bəlkə də daha sadə və praktik bir ayaqqabı növü olduğunu göstərir. Qara meşədən hazırlanması onun materialının möhkəmliyini vurğulayır. Təbriz dübəndisi ilə birlikdə istifadə edilməsi isə həmin dövrdəki geyim mədəniyyətinin bir təzahürüdür.
Yekun olaraq, nəleyini sadəcə "başmağa oxşar ayaqqabı" kimi tərif etmək kifayət deyil. Daha dəqiq tərif belə ola bilər: Köhnəlmiş söz. Farsca mənşəli, ayağın üst və yan hissələrini əhatə edən, bəzən nalvari formada hazırlanmış, başmaqdan daha möhkəm və praktik bir ayaqqabı növü. Sözün istifadə sahəsi əsasən klassik ədəbiyyatdır və müasir Azərbaycan dilində demək olar ki, işlədilmir.