izahlı lüğət 0 baxış 0 reaksiya Düzəliş

“Od-ocaq” söz birləşməsi Azərbaycan dilində geniş mənada “ev, ailə, yaşayış yeri” mənasında işlənir. Lüğətlərdəki “top” mənası daha çox metonimiya əsasında yaranmış bir məna köçürməsidir. Yəni “od-ocağın” fiziki olaraq top kimi görünən bir tərəfi deyil, əsasən onun simvolik, məcazi mənası nəzərdə tutulur.

Od-ocaq, özündə həm fiziki komponentləri (ocaq, tonqal, soba və s.), həm də bu komponentlərin yaratdığı istilik, işıq və rahatlıq duyğusunu, həmçinin ailənin bir araya gəldiyi, qidalandığı, istirahət etdiyi yerin əsasını ehtiva edir. Beləliklə, “od-ocaq” söz birləşməsi ev, ailə, ata-baba yurdu, vətən məfhumları ilə sıx bağlıdır və bu məfhumların simvolu kimi qəbul edilir.

Səməd Vurğunun misalında olduğu kimi (“Kür qırağı, Qarayazı, göy çəmən; Qoşa palıd, tüstülənən od-ocaq!”) “od-ocaq” coğrafi məkanın, təbiətin gözəlliyinin təsvirinə daxil edilərək, bu məkanın məskunlaşdırılmış, yaşayış üçün əlverişli olduğunu, orada insanların yaşadığını, ailə həyatının davam etdiyini göstərir. Söz birləşməsi burada səadət, təhlükəsizlik, davamlılıq kimi konnotasiyaları da özündə əks etdirir.

Dil tarixi baxımından, “od” və “ocaq” sözləri müxtəlif köklərdən gəlsələr də, birgə işlənmələri ilə semantik vahid bir məna formalaşdırırlar. “Od” istilik, işıq, enerji mənbəyini, “ocaq” isə bu mənbənin saxlandığı, istifadə olunduğu yeri ifadə edir. Bu iki sözün birləşməsi bütövlüyü, dəyəri, əhəmiyyəti daha da artırır.

Qısaca, “od-ocaq” söz birləşməsinin mənası yalnız “top” kimi sadə bir izahla məhdudlaşdırıla bilməz. O, dərin mənalı, çoxşaxəli bir simvoldur ki, müxtəlif kontekstlərdə öz əhəmiyyətini dəyişərək, həmişə ev, ailə, vətən, yaşayış yeri və onlarla bağlı müsbət duyğuları ifadə edir.

Söz-söhbət (0)

Bu haqda yaz